Oppløftande frå krigen i Ukraina

Den ukrainske forfattaren Andrej Kurkov planta seg solid inn i europeisk litteratur med romanen «Døden og pingvinen» frå 2006.

Denne gongen er det bier og stilen er mindre absurd, men det kurkovske skråblikket er i høgste grad til stades og gjer lesinga til, ja eg vil nesten seie «fest», sjølv om det er heilt på grensa når ein tenkjer på den dystre bakgrunnen.

Eg skal prøve å forklare.

Hovud­fienden

Året er 2017, og vi skal til lands­byen Lille Starhorodivka. Han ligg i skot­lina mellom dei ukrainske styrkane og separatistane i Donbass-regionen, av og til kalla «russarane» i rein vanvare.

Her lever Sergej Sergeitsj aleine i eit lite hus.

Kona skilte seg og tok med dottera deira, han er førtids­pensjonert på grunn av silikose etter arbeid i kolgruvene, straumen er borte på tredje året, og alle dei andre i lands­byen har flykta.

Nei, ikkje riktig alle. På ein rundtur gjennom stille gater høyrer han eit host bak eit gjerde og der sit Pasjka, hovud­fienden hans frå folke­skulen.

Frå eit slikt utgangs­punkt skal ein jobbe for å finne lys­punkta, og det gjer Kurkov.

Kravlaus lykke

Sergej har bier. Han går opp i birøktar­livet, noko han har felles med mange i landet som har stolte birøktar­tradisjonar frå mellom­alderen og som produserer mest honning i heile Europa.

Førtids­pensjoneringa var høgt ønska og kosta faktisk tre liter honning til legen. Det er litt uklart om han hadde silikose i det heile. Som ansvarleg for HMS var han lite i gruvene, men jobben kjendest meinings­laus.

Sergej er ein fredsæl mann med små krav til livet. Her er han lykkeleg heime etter ein tur i vinter­kulda:

Den innskrumpa verda hadde vore heilt fin dersom han ikkje hadde budd midt i skot­linja. Biene blir skremt av det.

Odyssé med bier

Ein vakker dag lempar Sergej derfor dei seks bi­kubene sine på tilhengjaren og køyrer på lykke og fromme ut i verda for å finne rolegare stader for biene. Det finn han.

Heim­fødingen Sergej møter også bryske grense­vakter, generøse kvinner og hardt prøvde krim­tatarar, for å nemne noko.

Og då er det på tide å kome tilbake til lese­festen eg nemnte innleiingsvis:

Når krigs­handlingane vippar Sergej ut av komfort­sona, skjer mange ting. Han opplever at det å ta imot ei hands­rekning og å gjere noko bra tilbake, faktisk tilfører livet noko biene ikkje kan gje han.

Han kjenner at han faktisk taklar konfliktar. Det kunne han hatt godt av å vite allereie i yrkeslivet, der han i frykt for kolgruve­drivarane sette godkjent­stempel på sjølv dei mest elendige gruvene.

Sergej blir glad i folk. Han viser omtanke og praktisk omsorg. Det starta så vidt heime i Lille Starhorodvika, der fiend­skapet med Pasjka meir og meir fekk preg av venn­skap.

Her er det god moral og mykje å lære for oss alle, i fred som i krig. Ingenting feil med god moral, men det er ikkje det stoffet lese­festar er laga av.

Lesefest

Vi må ned til byggje­steinane, til språket. Smak på setningar som «Fem dager fløy forbi, like hverandre som kråker.» Eller denne: «Nå ble han, som enhver mann på denne tiden av året, trukket mot flasken.»

Med slike perler byggjer han opp kostelege person­portrett og episodar som gir lese­opplevingar gylne som den finaste honning.

Historier om hand­granaten som blei borte, veg­skilta som bytte plass, eller klokkene som stoppa er utsøkte absurditetar frå krigs­sona. Alt kunne faktisk ha skjedd.

«Grå bier» handlar ikkje om krigshandlingar og heltemot, men han byr på tette historier om landsens menneske som gjer det beste ut av det når krigen dundrar inn utan å be om lov.

Det er både gripande og ja, oppløftande.