Manglar intensitet og personlegdom

I haust viser KODE i Bergen arbeida til vestlandsduoen Annette og Caroline Kierulf. Det er Kierulf-søstrene sin største museumspresentasjonen nokosinne.

Søstrene har i ei årrekke stilt ut arbeida sine side om side, og dei blir gjerne løfta fram som fornyarar av tresnittet i Noreg.

Arven etter Munch

I ei verd der vi deler refleksjonar før vi eigentleg har tenkt, og bilete i same augneblinken dei blir tekne, kan det verke eksotisk at nokon sit med hoggjern og skjer ut motiv i ei treplate, og seinare trykkjer dette på papir.

Men her heime har vi alltid vore glade i den gamle bildeteknikken.

Det er vel noko med treet og den norske folkesjela. Kanskje handlar det også om at vi har avla ein dei fremste grafiske kunstnarane i verda.

Edvard Munch blir så tett assosiert med tresnittet at mange kunstnarar som nyttar mediet, automatisk tar i bruk ein ekspressiv og litt Munch-inspirert stil.

Dette gjeld derimot ikkje Kierulf-duoen. Dei har rett nok god nytte av Munch reint metodisk, der de deler trykkplata opp i intrikate puslespelbrikker. Men formspråket er eit ganske anna.

Topp teknikk

KODE har stilt 800 kvadratmeter til disposisjon for Kierulf-søstrene. Utstillinga viser nærare 90 arbeid, der mange av desse er flunkande nye.

Annette og Caroline Kierulf omtalar tresnittet som ei opprørsform og som ein type kulturkritikk. Dei har begge utvikla eit popinspirert, dekorativt og plakataktig formspråk, der dei ofte flettar tekst og motiv saman.

Dei er teknisk veldig dyktige, og bileta får ofte ei elegant form.

Begge har eit prosjekt som er prega av ei klar feministisk orientering. Der Caroline Kierulf går meir direkte inn i tematiseringa av dei konvensjonelle kjønnsrollene, dveler Annette Kierulf på si side oftare ved landskapet.

Best utan bokstavar

Der eg vandrar gjennom dei romslege salane på KODE, slit eg med å få auge på det nyskapande, det opprørske og det kritiske ved disse arbeida.

Caroline og Annette Kierulf er begge på sitt beste når dei ikkje har med bokstavar og ord på bileta sine, og lar uttrykket tale for seg sjølv.

I Annette Kierulf sitt bilde «Tørrgraner» frå 2022 skjer det for eksempel noko interessant. Her ser vi kvite trestammar mot ein mørk skog i bakgrunnen.

Rytmen som gjentakinga av dei slanke, lyse stammane skapar mot den mørke skogssilhuetten, og variasjonen som oppstår i det at tretoppane peikar i litt ulike retningar, gir uttrykket ei spenning.

Påklistra bodskap

Eit anna bilete av Annette Kierulf er bygd opp av pyramideformer i ulik storleik og farge: lys gamalrosa og oransje i forgrunnen, bleik olivengrøn i bakgrunnen.

Trekantformene kan sjå ut som ei stilisert fjellkjede. Dei to fremste trekantane har noko som liknar auge, og som gir illusjonen av blikk som studerer oss. I øvre del av biletet står det skrive: «Boliggjeld er dagens rock'n'roll».

Om komposisjonen i seg sjølv har noko interessant, blir dette effektivt overdøyvd av den tydelege tekstbodskapen, som også stengjer alle andre vegar inn i verket.

Eg har også vanskeleg for å sjå ein samanheng mellom formspråk og bodskap her. For meg verkar det ganske tilfeldig og påklistra, og eg finn heller ikkje dette utsegnet spesielt interessant.

Overtydeleg og banalt

I eit verk av Caroline Kierulf er bildeflata spalta opp i todelte kvadrat. Koloristisk går biletet i bleikblått, oker, beige og raudt.

Ein stilisert menneskeskikkelse står med armane slått ut i nedre del av biletet, og øvst står det skrive med fragmenterte og halvt uleselege bokstavar: «Min konto er tom».

Kan hende er den det, men kva i all verda skal eg med den informasjonen?

Eg tar meg sjølv i å spørje kvifor dei på liv og død skal flette desse banale setningane inn i uttrykket sitt.

Det verkar som dei ikkje stolar nok på formene og difor lener seg til ord og setningar.

Må opne framfor å lukke

Det treng ikkje å vere ein dårleg idé å flette ord inn i eit bilete, men det er utan tvil ei svært krevjande øving.

Om du skal lykkast, må orda og bokstavane gå inn i komposisjonen som sjølvstendige delar av heilskapen.

Det kan bli gjort slik Synnøve Anker Aurdal gjer det i sine måtar å veve på – med nesten skulpturelle ordbilete, eller slurvete, men briljant slik Bjarne Melgaard gjer det, der han skriblar inn sine fråsegn for hand.

I tillegg er det sjølvsagt viktig at ordet eller setninga faktisk tilfører noko interessant, og opnar framfor å lukke opplevinga av verket.

Som kunstnar kan ein i grunnen gjere akkurat kva ein vil, men det må bli gjort med intensitet og personlegdom:

Ein må vere til stades i uttrykket, og det meiner eg gjennomgåande manglar her.

Eg synest desse paroleaktige bileta er prega på upersonleg vis. Det grip ikkje kjenslene mine, og det triggar meg heller ikkje intellektuelt.