Vikarprest fekk sparken for kvinnemotstand – samtidig fekk nabopresten eigen avtale med biskopen – NRK Møre og Romsdal

Hopp til innhold

Intervjuet i lokalavisa Bygdebladet kosta vikarprest Vidar Nes Mygland jobben tidlegare i haust. Der gjekk han ut og erklærte at han ikkje kunne arbeide med kvinner, stikk i strid med dei offisielle reglane i Den norske kyrkja.

NRK kan i dag avsløre at ein annan prest i området – med det same synet – får halde fram som før. Og at det skjer med biskop Ingeborg Midttømme si velsigning.

NRK har bedt om innsyn i avtalen, men fått avslag med grunngjevinga at det ikkje finst slike avtalar i Møre bispedømme. I ettertid skriv biskopen i ein e-post at avtalen berre finst munnleg.

No vil ho ikkje utdjupe kva avtalen inneber for presten og kollegaene hans.

– Det stemmer at det har vore ei munnleg stadfesting frå biskopen på at det er plass for han i Den norske kyrkje, skriv biskop Ingeborg Midttømme i ein e-post til NRK.

– Kva betyr det i praksis?

– Eg svarar ikkje på kva det betyr, seier ho.

Ho vil heller ikkje svare på om den mannlege presten i dag har kvinnelege kollegaer i sin næraste stab.

Offisielt nei til kvinneprest-motstandarar

Det siste året har kvinneprest-motstanden i kyrkja fått mykje merksemd. Det viste seg at fleire prestar nektar å samarbeide med sine kvinnelege kollegaer. I fjor sa Bispemøtet klart nei til at mannlege prestar kan nekte å samarbeide, og i haust skjerpa dei tonen mot motstandarane av kvinnelege prestar.

Ei av dei som sto i frontlinja då var Ingeborg Midttømme.

NRK har bedt henne svare på fleire spørsmål dei siste vekene om den avtalen ho likevel har inngått. Midttømme har berre svart på nokre få av spørsmåla, og viser no til at ho har gått ut i studiepermisjon. Heller ikkje Olav Gading, som fungerer i hennar stad, svarar.

Her er spørsmåla vi ikkje har fått svar på

NRK sende 8. desember desse spørsmåla til biskop Ingeborg Midttømme, med kopi til fungerande biskop Olav Gading:

Du skriv at det var nødvendig med ein slik avtale «fordi denne presten blei ordinert av ein annan biskop og fekk bekrefta at det var rom for han i kyrkja.» Bispemøtet/preses har jo no slått fast at ingen kan krevje å avstå frå samarbeid med kvinner, så kvifor gjeld det då ikkje denne presten?
Til Sunnmørposten uttalte du om vikarpresten i Ørskog 2. oktober: «Han ble tilbudt et vikariat innenfor de rammene som gjelder. Det er ingen som får en egen avtale om at de ikke skal samarbeide med kvinner i våre dager, sier hun.» Er det ikkje nettopp dette denne andre presten har fått?
Kvifor måtte vikarpresten på Ørskog avslutte arbeidet, samtidig som den andre presten (med same syn) har fått ein eigen avtale?
Anders Barstad i Presteforeininga seier at avtalen/forståinga så vidt han skjønar er i strid med arbeidsmiljølova og vedtaket som Bispemøtet fatta i fjor og presiserte i år. Han tvilar på at den er gyldig. Kva er din kommentar?
Therese Utgård Aas i Åpen Folkekirke Møre meiner slike avtalar bidreg til usikkerheit for dei kvinnelege prestane. Kva er din kommentar?

NRK ba også på nytt om ein kopi dersom avtalen fins skriftleg, innsyn i eventuelle telefonsamtalar/sms-ar der avtalen har vore eit tema. Denne innsynsbegjæringa blei også sendt til arkivet.

12. desember purra NRK på nytt, men har så langt ikkje fått svar.

Kjende ikkje avtalen

Therese Utgård Aas er leiar for Åpen Folkekirke Møre og sit både i Bispedømmerådet og Kyrkjerådet. Ho seier ho ikkje kjende til avtalen før NRK fortalde om det.

– Eg tenkjer at slike eventuelle avtalar gir stor usikkerheit for kvinnelege tilsette. Det burde dei få sleppe, seier ho, og legg til at ho førebels veit lite om avtalen, og at biskopen må på bana og avklare fakta.

Ho seier ho kjem til å følgje opp saka.

– I strid med lova

Anders Barstad, som er lokallagsleiar i Presteforeininga, reagerer på at biskopen har inngått ein slik avtale. Han meiner det er spesielt problematisk fordi vikarpresten på Sjøholt måtte gå tidlegare i haust.

– Det synest eg er veldig rart og så vidt eg forstår i strid med arbeidsmiljølovgivinga og vedtaket som bispemøtet fatta i fjor og presiserte i år. Ein slik avtale eller forståing kan ikkje kan vere gyldig, seier Anders Barstad.

Han hevda tidlegare i haust at vaktlistene blir ordna fleire stader, for at kvinneprestmotstandarar skal få halde fram som før.

– Ansvar for å vareta alle

Biskopen i Møre seier det var nødvendig å gjere ein slik avtale. Ho grunngir dette med at den aktuelle presten blei ordinert under ein annan biskop, og då fekk stadfesta at det var rom for han i kyrkja. Ho vil ikkje svare på om det er kvinner i staben der presten arbeider i dag, og grunngir det med at han ikkje skal identifiserast.

– Som arbeidsgjevar har vi ansvar for å vareta alle. Når ei ordning blir endra i ettertid må ein ta omsyn til det, og bruke den tid som er nødvendig.

– Er det uproblematisk?

– Det er problematisk for alle. Dette er ingen kvikk-fiks, seier ho.

Midttømme vil ikkje svare på om presten held fram i arbeidet sitt. Men ho svarar samtidig at ho har hatt samtalar med vedkomande, og held fram med dette etter sin studiepermisjon.

Dette svarar biskopane

I november 2021 stilte vi alle dei 12 biskopane sju spørsmål:

Kor mange prestar anslår du at det er ditt bispedømme som ikkje ønskjer å gjere teneste saman med kvinner?
Kva gjer biskopen for å vere sikker på at desse (eventuelt) faktisk og praktisk samarbeider med kvinner og rettar seg etter vedtaket i fjor haust?
Dersom ein mannleg prest framleis held fast på at han ikkje kan tenestegjere ilag med ei kvinne, kan han då framleis vere vanleg prest i ditt bispedømme?
Kjenner du til om det er nokon som har mist jobben, sagt opp eller endra syn som følgje av vedtaket i fjor haust, som sidestilte kvinner og menn?
Vi kjenner til at lokale prestar på Sunnmøre fortel at dei «ordnar vaktlistene» slik at kvinneprest-motstandarane «slepp» å arbeide med kvinner. Kjenner biskopen til at det skjer i ditt bispedømme?
Kva synest du om ein slik praksis?
Vil du gjere noko for å kome dette fenomenet til livs?

Bjørgvin bispedømme, biskop Halvor Nordhaug:

1. Så vidt eg veit er det tre.

2. Eg har hatt samtalar med dei om dette, og argumentert for å følgje vedtaket, men eg kan ikkje tvinge nokon.

3. Vi tilset ingen som ikkje vil ha full tenestefellesskap med kvinner. Den som allereie var tilsett før vedtaket i fjor haust, får halde fram som prest. Men eg seier at dei må utebli frå ei gudsteneste der dei elles ville ha reservert seg mot å ta imot nattverd frå ei kvinne.

4. Nei.

5. Nei.

6. Det ville ikkje bli akseptert.

7. Det er ikkje aktuelt tema i Bjørgvin (sjå spørsmål 5).

Nord-Hålogaland bispedømme, fung. biskop Stig Lægdene:

1. Anslagsvis 2-3, men det kan også gjelde vikarar som det er utstrekt bruk av her i Nord-Hålogaland.

2. Eg antar dei det gjeld er bedne om å ta det opp med biskopen.

3. Det veit eg ikkje, men eg vil tru at dei ikkje blir tatt ut av teneste.

4. Nei

5. Det veit eg ikkje.

6. Dersom vaktlistene blir endra for å vere tilpassa kvinneprest-motstandarar er det ukollegialt og ein praksis som legitimerer diskriminering av kvinner.

7. Dersom eg hadde vore biskop ville eg avslutta ein slik type praksis. Eg ville også tatt initiativ til at Kyrkjemøtet lagde reglar som gjorde at komande prestar som ønskte ordninasjon, men som ikkje ville samarbeide med kvinner, ikkje fekk ordninasjon. Slike reglar har Den svenske kyrkja hatt lenge.

Borg bispedømme, biskop Atle Sommerfeldt:

– Eg utelukkar ikkje at nokre prestar kan vere motstandarar av kvinner i presteteneste. Men eg er ikkje kjend med at nokre no eller i mi tid har reservert seg mot å delta i gudstenester og nattverdsfeiring med kvinnelege prestar, eller å akseptere kvinner som pastorale leiarar.

Møre bispedømme, fung. biskop Olav Gading:

1. Eg veit ikkje om dette no gjeld prestar i Møre bispedømme.

2. Eg er kjent med at biskopen har hatt samtalar med aktuelle prestar om dette i løpet av det siste året.

3. Dette er det ikkje lenger rom for. Bispemøtet sitt vedtak frå oktober 2020 gjelder fullt ut i Møre bispedømme.

4. Ingen har mist jobben, og eg kjenner ikkje til at nokon har sagt opp på grunn av dette. Eg veit ikkje om nokon har skifta syn på kvinneleg presteteneste, men eg har sett endra praksis.

5. Eg har høyrt at dette har skjedd tidlegare. Eg har ikkje kunnskap om at det skjer no.

6. Det er ikkje rom for dette.

7. Biskopen har hatt samtalar med aktuelle prestar om dette i løpet av det siste året.

Stavanger bispedømme, biskop Anne Lise Ådnøy:

– Hos oss må mannlege prestar kunna samarbeida med kvinnelege prestar. (Ønskjer ikkje svare på spørsmåla)

Agder og Telemark bispedømme, biskop Stein Reinertsen på ferie.

E-post frå bispedømmekontoret:

– Utfrå det vi kjenner til på bispedømmekontoret er det ingen prester i vårt bispedømme som reserverer seg mot å tenestegjere saman med kvinnelege prestar. Vi kjenner heller ikkje til at nokon har slutta på grunn av dette.

Sør-Hålogaland bispedømme, biskop Ann-Helen Fjeldstad Jusnes:

1. Eg kjenner ikkje til nokon i Sør-Hålogaland.

2. Ikkje aktuelt i Sør-Hålogaland.

3. Dersom han ikkje kan rette seg etter dei ordningar som gjeld for presteteneste i Den norske kyrkje, er det ikkje mogeleg.

4. Nei.

5. Nei.

6. I Sør-Hålogaland er det ikkje på nokon måte akseptabelt for ein mannleg prest å nekte å samarbeide med ein kvinneleg prest, og han må følgje det rammeverket som gjeld. Vi kan heller ikkje ha lokale ordningar som undergrev dette.

7. Ja, vere tydeleg ved tilsetjingar, både faste og i vikariat, på det regelverket som gjeld i Den norske kyrkje. Det vil vere heilt uråd for meg å vere med å tilsetje ein prest som ikkje kan akseptere meg som biskop og kan samarbeide med meg på alle område, fordi eg er kvinne. Dette gjeld naturlegvis overfor alle kvinnelege prestar. Eg har avvist ein potensiell vikar på det grunnlaget.

Hamar bispedømme, biskop Solveig Fiske:

1. Ingen.

2. Ikkje aktuelt.

3. Nei, det ville ikkje vore aktuelt.

4. Nei.

5. Nei.

6. Det er ein praksis som er uhaldbar ved at den aksepterer ein dobbeltmoral i kyrkjekvardagen. Eg tenkjer at det er å strekkja arbeidsplanlegginga for langt i tilrettelegging og er ikkje i tråd med Bispedømme sitt vedtak om at det ikkje finst reservasjonsrett inn mot samarbeid med kvinner i presteteneste.

7. Ja, her må det skapast ein felles kultur og forankrast i kollegafellesskapet at ein kan meine kva ein vil, men ikkje ha ulik praksis.

Nidaros bispedømme, biskop Herborg Finnset:

1. Det er ingen av prestane i Nidaros som ikkje ønskjer å gjere teneste saman med kvinner. Ved nytilsettingar er spørsmålet om kollegafellesskap og samarbeid tema på alle intervju. Ein som ikkje kan ha gudstenestefellesskap med sine kollegaer, vil ikkje bli tilsett i Nidaros.

4. Ingen kjende, men etter vedtaket i Bispemøtet i fjor haust har vi hatt eit internt fokus på våre eigne rutinar ved tilsetjingar.

5., 6. og 7.: Ikkje aktuelle.

Tunsberg bispedømme, biskop Jan Otto Myrseth:

1. Ingen.

2. Ikkje aktuell problemstilling.

3. Ikkje aktuell problemstilling. Det har er ikkje aktuelt å tilsette prestar som ikkje kan samarbeide med alle sine kollegaer.

4. Nei.

5. Nei.

6. Eg står fast på Bispemøtet sitt vedtak om at alle prestar må kunne samarbeide med alle sine kollegaer.

7. Ikkje aktuell problemstilling i Tunsberg.

Oslo bispedømme, fung. biskop Anne-May Grasaas:

– Det er ingen mannlege prestar i Oslo bispedømme som reserverer seg mot samarbeid med kvinnelege prestar. Dei andre spørsmåla er difor ikkje relevante for Oslos biskop.

Svar frå preses Olav Fykse Tveit, leiaren for Bispemøtet:

1. Det føreligg ikkje ei samla oversikt over dette, men kvar biskop har god kjennskap til prestar i eige bispedømme.

2. Vi tek det opp jamnleg i fellesskap, og kvar biskop følgjer dette opp i sitt bispedømme. Det er oppnemnt ei koordineringsgruppe for likestilling. Verneombod og tillitsvalgde er også aktivt med i arbeidet for likestilling, mangfald og inkludering.

3. Vedtaket i Bispemøtet i fjor haust slår fast at ein slik reservasjon ikkje er ein rett ein har som prest i Den norske kyrkja.

4. Nei.

5. Eg har ikkje kjennskap til konkrete døme på det. Men i biskopen i kvart bispedømme må ta opp slike konkrete spørsmål dersom dei kjem opp.

6. Alle prestar må samarbeide med kvarandre. Vedtaket i Bispemøtet er eit klart uttrykk for at ein vil bort frå ein slik praksis.

7. Det er eint stadig pågåande arbeid for likestilling og for å skape gode arbeidstilhøve for alle tilsette i kyrkja.

Slik argumenterer dei for og imot kvinnelege prestar

Dei som argumenterer imot at kvinner kan vere prestar, grunngir det gjerne med tekstar frå Bibelen. Her er nokre av dei sentrale bibelversa:

«Eg tillèt ikkje ei kvinne å undervisa eller bestemma over mannen; ho skal vera stille» (1. Tim.2,12)
«...han må vera mann til éi kvinne...» (1. Tim. 3,2)
«Liksom i alle forsamlingar av dei heilage skal kvinnene teia når forsamlinga kjem saman. Dei har ikkje lov til å tala; dei skal underordna seg, som òg lova seier. Men er det noko dei vil læra, så lat dei spørja mennene sine heime. For det sømer seg ikkje for ei kvinne å tala i forsamlinga.» (1. Kor. 14,33)
Det blir gjerne også vist til at Jesus sjølv plukka ut 12 menn som disiplar, ingen kvinner.

Dei som argumenterer for kvinnelege prestar, seier gjerne at dei aktuelle bibeltekstane ikkje kan lesast bokstavleg no til dags og må tolkast inn i den samanhengen dei blei sagt. Frå denne sida blir det gjerne også argumentert med at motstand mot kvinnelege prestar strir med Bibelen sin samla bodskap om kvinner.