Åh, livet!

Tenk deg mann (71) og kvinne (64) i bil frå New York til Maine. Stemninga er sånn passe. Tenk deg så at dette er stor litteratur. Kva seier det om forfattaren?

At ho er temmeleg god, naturlegvis. Og det er amerikanske Elizabeth Strout. Ho er ein forfattar med stor originalitet og slåande formuleringsevne, noko ho dokumenterte for eit stort, internasjonalt publikum med to romanar om fenomenet Olive Kitteridge.

Olive er den typen som ikkje går inn for å bli likt, og som ikkje blir det heller. Ho har sløve sosiale antenner, men til gjengjeld eit skarpt blikk og ein krass kommentar.

Lucy, den usynlege observatør

Lucy, som sit i bilen på veg til Maine, er ein heilt annan type. Lucy kjenner seg som ein usynleg observatør til livet som ho står litt på sida av. Romanen handlar typisk nok om William, men du blir temmeleg godt kjent med Lucy gjennom blikket hennar på William, som ho blei skilt frå for mange år sidan.

Dei snodige, men vel fungerande skrivegrepa Strout bruker i denne romanen kjem eg tilbake til, men først: Kva gjer Lucy i bilen til eksmannen, kva skal dei i Maine, og kvifor skal vi bry oss?

Jau, William har fått vonde draumar og nattskrekk på sine eldre dagar. Mareritta handlar om mor. Mor? Det gode mennesket som han elska over alt på jord,– eller korleis var no dette? Kort sagt: William må utforske familieløyndommar i heimstaten Maine. Lucy blir med. Ho er trass alt forfattar, og her kan det liggje stoff ho kan bruke.

Lucy, som ber på ei bør av «ingenting»

Strout viklar lesarane inn i temmeleg ville familiehistorier. I den velståande familien til William finst løyndommar Lucy gjev vidare til oss, lesarane. Ikkje minst om svigermor, som introduserte Lucy for venene sine slik:

For Lucy er dette «ingenting» ei bør så tung og uhandterleg at det pregar både livet og forfattarskapet. Lucy kjem frå stor fattigdom på bygda i Illinois, og hadde ikkje ein gong høyrt om Vietnamkrigen før ho fekk fullfinansiering av utdanninga og hamna på college.

Det handlar om klassar her, både økonomisk og kulturelt.

Strout viser elegant fram gapet mellom William og Lucy, eit gap som berre Lucy forstår. Og det handlar om Williams familiehistorie, som det drys løgner og omskrivingar av berre dei pirkar litt i dei etablerte versjonane.

Frå bakgrunnen til Lucy finst ingen historier, der finst det berre armod. Lucy blir den som set ord på det, og gjennom bøkene sine prøver ho å finne ut kven ho er etter det formidable klasseklyvet. I skrivande stund finst det tre bøker om Lucy, der ho fortel om livet sitt.

Og ikkje minst handlar det om mødrer: ta elskaren Lucy hadde etter skilsmissen, som ropte «Jeg skyter inn i mamma! Jeg skyter inn i mamma!» kvar gong dei elska.

Og då er vi framme ved måten Elizabeth Strout fortel historia om alt det som skjer.

Latter og eksistens

Lucy opplever drama, men dramatiserer ikkje. Ho forlèt til dømes mannen som «skyter inn i mamma» etter kort tid, utan at vi får vite kva for ord som fall mellom dei. Heller ikkje det pinefullt komiske i situasjonen blir kommentert, men vi flirer likevel.

Både her og rett som det er.

For Lucy, som prøver å skrive seg inn i verda, er skrivinga ikkje utpenslande, men eksistensiell. Strout let henne liste seg fram i livet mens ho prøver å forstå, heller enn å dele opp folk i skurkar og heltar, vinnarar og taparar.

Kapitla endar gjerne med nesten unnskyldande formuleringar av typen: «det er dette jeg prøver å si».

Åh, Lucy!

Kontrasten mellom Olive og Lucy er slåande. Den skrekkblanda fryden ein kunne oppleve i møte med Olives røffe og plasskrevjande måte å vere i verda på, er her erstatta av ein fascinasjon over Lucys milde vesen i møte med eit ofte umildt miljø. Det dei to måtte ha felles er eit skarpt blikk for kva som skjer.

Lucys famlande og indirekte skrivemåte finn ein forbløffande direkte veg inn til lesaren. Strout har skapt nok ein overtydande og samansett romanfigur.

Eg vil gjerne sjå den som ikkje kjenner att seg sjølv i denne boka, som både handlar, erfarer, engstar seg og ligg vaken om nettene.

Anbefalt vidare lesing: