– Bøndene er utolmodige framfor jordbruksoppgjeret

Utanfor eit av sentrumshotella i Ålesund køyrde traktorane opp framfor inngangen og parkerte på kvar si side av den tronge Storgata. På dei høgt heva frontlastarane var det festa banner med slagorda «Jamstilling» og «Nytt talgrunnlag no».

Det er ikkje tilfeldig at dette kjem opp no. I april skal bondeorganisasjonane levere krava sine for årets jordbruksoppgjer. Og no er organisasjonane midt i førebuingane sine.

Dermed er oppkøyringa til jordbruksoppgjeret i full gang.

– Vi vil vise kor utolmodige vi er. Regjeringa må få på plass eit nytt og riktig talgrunnlag før jordbruksforhandlingane tek til, seier aksjonsleiar Kjersti Ellingsgård. Ho står utanfor Scandic Parken hotell og ventar på Sp-leiar og finansminister Trygve Slagsvold Vedum.

• Hugsar du korleis det gjekk i landbruksoppgjeret i fjor? Her kan du lese deg opp på kor mange milliardar det faktisk handlar om.

– Må ha riktig talgrunnlag

I forkant av både lønnsoppgjer og jordbruksoppgjer er det vanleg å ta utgangspunkt i eit felles talgrunnlag. I forkant av lønnsoppgjer brukar Det tekniske berekningsutvalet for inntektsoppgjera (TBU) å levere ein rapport. I denne rapporten ligg det også ei tilråding om kor høg årslønnsveksten bør vere.

For jordbruksoppgjeret er det Budsjettnemnda for jordbruket som kjem med ein tilsvarande rapport. I 2022 kom eit utval, Grytten-utvalet, med forslag til endringar i måten Budsjettnemnda set opp talgrunnlaget. Og det er desse tala og statistikkane bøndene ventar utolmodig på no.

– Både partia som danna Solbergregjeringa og partia i Støreregjeringa er eigentleg samde om at talgrunnlaget som gjeld no ikkje viser dei reelle inntektene og utgiftene våre. Det noverande talgrunnlaget er feil. Det har vore mange rundar om dette og vi ventar framleis, seier ho.

Vedum lovar nye tal

Straks bøndene hadde fått rigga til traktorane med banner og slagord kom ei drosje og parkerte like ved. Og ut av drosja kom han alle venta på. Nemleg Sp-leiar Trygve Slagsvold Vedum. Han er også finansminister i Noreg.

Han representerer Senterpartiet, eit parti med djupe røter i norsk landbruk. Så på ein måte kom han til sine eigne.

– Dette er triveleg og dette er eit positivt engasjement for den unike matproduksjonen vi har i Noreg, opna Vedum med.

– Men det dei krev er eit nytt talgrunnlag som viser reelle inntekter og kostnader?

– Ja, det er jo det som står i regjeringsplattforma også. Vi også ønskjer eit betre talgrunnlag som reflekterer utfordringane i landbruket. Dette legg vi fram i vår. Men det er klart, slike tal blir det alltid diskusjon rundt, seier Vedum.

• Visste du at dyrehald kan vere med og redusere klimautsleppa? No er det starta eit prosjekt som satsar akkurat på det.

Landsomfattande aksjonar

Aksjonar som dette har vore fleire stader i Noreg. Også på Hell i Trøndelag blei Trygve Slagsvold Vedum møtt av utolmodige bønder. I slutten av februar møtte fleire bønder opp ved flyplassen på Røros då statsminister Jonas Gahr Støre skulle kome til byen. Også der var kravet ei anstendig inntekt og at partane må ta utgangspunkt i riktig talgrunnlag.

I Surnadal køyrde bøndene i kortesje med akkurat dei same krava.

Aksjonsleiaren i Ålesund sentrum presiserer at denne gongen må riktige tal leggast til grunn for jordbruksforhandlingane.

– Ja, dette må på plass før jordbruksforhandlingane. Skal lønsutviklinga vår kunne samanliknast med andre grupper må dei rette tala vere på plass, seier Kjersti Ellingsgård.

Ho meiner nye og riktige tal vil vise at bøndene ikkje har fått følgje med i den økonomiske utviklinga som har vore elles i samfunnet.

– Vi har ein del å ta igjen, seier ho til NRK.