Vi hadde vore vakne heile natta
vennane mine og eg, vi gjekk
bivrande gjennom frosten gjennom
den krystalliserte eksosen gjennom
restane av nattmat og modernismens
betongdraumar
Snart var det morgon
sola skulle stige og
dimme skinet av
reklameskjermane i storbynatta
Vi såg ut over byen ut over tida
Vi såg kvarandres ansikt dei sømlause
restane av svevstøv i auga
Vi hadde ikkje sove og ikkje drøymd
Drauman og alt
som ikkje lenger er vårt, vi har ingen
eigne draumar
Vi såg vår generasjons beste sinn øydelagt av kapitalismen
ei instrumentell fornuft
av kjønnsleppetrimmingar, PTar
deltidsjobbar og endelause frilanstimar
av ein prostitusjonsøkonomi der mennesket er tenesta vi skal selje
av løftet om at ein kan bli noko men at arbeidet aldri betalar nok
i eit språk der det er opp til oss
vi må berre bli betre til å konkurrere
Vi mista oss sjølve i skjønnheita
imellom lysa på Times Square, i Las Vegas
Tokyo, Hong Kong, Beijing
i dei skulpturerte kroppane, i koppane
til uteliggjarane, i skiten i myntane,
rendene i hendene, i lufta, i lungene
Vi såg språket blinke i sitt mest reaksjonære
og neonvakre frå skjermane, gispa i møtet
med dei svevande lysansikta, våre gudar
porelause, rynkelause, vi lærte
at skjønnheit er det som ikkje lar seg merke av tida
ei flate erfaringa ikkje skriv seg inn i
Vi såg folk gå frå å samle seg omkring å endre samfunnet
til å samle seg om å endre seg sjølv
Vi såg grensene bli utviska
såg reklamer for nye puppar bli
som reklamar for bh-ar før var, korsetta
som flytta seg frå utsida til innsida av huda
Eg reiste til Vestkysten og budde i byane
med hovudkvartera til Instagram, Apple, Amazon
Twitter, Über, såg lokomotivet i den Amerikanske økonomien
og alle dei som blir overkøyrd, svarte og kvite
som søv på gatene, skit på gatene, et på gatene,
les The Great Gatsby på gatene
Og vi såg innovasjon målt i tenester utvikla for middelklassa
ein app for food delivery, ein app for henting og vasking av klede
ein app for massasje, leksehjelp, vaskehjelp, for billeige og leige
av pusterom og kontorlokale og ein dag las vi
at folk der heime ønskte
at velferdsstaten skulle bli den nye halliken
Kanskje er det prostitusjon vi skal leve av etter olja
Suge kvarandres kuk i staden for å klippe kvarandres hår
Ein glidemiddeløkonomi i staden for ein oljeøkonomi
Mjukt vått glatt
Vi såg ein vestleg generasjon vekse opp
med større velstand enn nokon annan
i eit revolusjonært informasjonssamfunn
lengre skulegang og universitetsgradar
tilgjengeleg for nesten alle i Europa
Vi såg vitskapen ta sjumilssteg
Vi såg verda legge seg under fingertuppane
som kode, vi såg internett vekse frå
telefonnettet til lufta omkring oss
Såg kunnskap bli tilgjengeleg for fleire og fleire
men også forsvinne i mylderet, bak
puppegleppane, kjoleskandalane,
muffinsmagane og penisforlengarane
Vi såg medisinen utrydde sjukdommar
som hadde drepe millionar
men også framtida blinke i horisonten
der antibiotika sluttar å fungere
Såg Martin Shkreli bli verdas mest hata mann
big pharma blei big business
I Europa var vi den tapte generasjonen
som ikkje får jobb, ikkje får kjøpe bustad
som bur heime hos foreldra våre
og ikkje tør å få barn,
I USA
var studiegjelda vår
den største gjelda i landet
og vi lærte ord som cancer dept
å frykte det å bli sjuk og døy
eller å bli frisk og måtte leve med gjelda
Vi såg genar bli tatt pantent på
Vi såg HeLa-celler redde tusenvis
som ikkje visste kven Henrietta Lacks var
Fordi ikkje ein gong familien til Henrietta visste
at cellene legene tok frå hennar svarte kropp
som dei seinare laga medisin av
gjorde folk i kvite frakkar rike
Men det er jo heilt vanleg å dø
som G skriv
og vi tenkte på korleis nokon profitterer på døden og sjukdommen
den akutte, den sakte framskunda
kva orda og frasene våre tyder, som at alle er like mykje verd
For kven, spør diktet til G, og eg tenkjer på kalkylane
dei brukar når dei skal vurdere utbetringar av
vegar, til dømes
der eit liv har ein heilt spesifikk og konkret verdi
Og om når liv innhylla i svart og kvit hud skal få
same verdi, I can’t breathe, ikkje i dag, ikkje i morgon
Og eg tenkte at
orda er det elastiske hylsteret som omgir kroppen
og på ei historie der ein
frigjort afro-amerikansk slave
møter ein gjeng kvite
som tar han til fange, tar papira
som provar fridomen hans
og et dei
Så mykje er fridomen verd
Så mykje er orda verd
I can’t breathe
Vi som ikkje visste
om vi kunne tru på orda lenger.
Likevel skreiv vi.
Likevel måtte vi skrive.
Stopp, pust. Lukk auga. Tenk på alt
lyden av alt som aldri snakkar, på hudas varme under sola
ein sommardag du sit med lukka auga. På steinane
som slår mot kvarandre i fjæra om dagen og natta, dei
heilt små rørslene som er bølgjer og som er flo og fjære
som er solas og månens hender som stryk over oss.
Tenk at det sit eit lite barn i fjæra med bøtte og spade
og redningsvest, det er kanskje to år, det har lært å seie
mamma, pappa, lys og babba (bror), og verb som spise, sitte
gå, stå, enkle substantiv som denga (senga) vatn og lys.
Dette er også verda.
Det kjem det ein vind gjennom skogen og håra
reiser seg i nakken til den kvinna som sit på varme svarte svaberg
og ser på barnet og lurer på kva verd barnet vil få.
Barnet kan ikkje forbli i det
slik diktet heller ikkje kan forbli
i barndomen i sommardagen i bilete:
Pusterommet.
Barnet skal reise seg og lære seg å snakke,
ta orda i munnen slik det no tar jorda i munnen.
Etter timesvis med mødrer som bokstaverer
ifrå mjølkekartongar ved frukostbordet
ifrå tannkremtubar over vasken ved tannpussen
og med ark og penn prøver det å få til bokstavane
ein koreografi ein dans over arket.
Fordi å skrive er å lære å sjå og å røre seg i verda
å halde fleire plassar i sinnet og i hendene.
Barnet skal lære seg ord om verda og andre barn
om det som er utanfor seg sjølv og urettvist og vondt,
men også, godt, vakkert, fritt.
Eg skriv og lukkar auga, hendene kjenner tastaturet
slik eg kan lukke auga og gå gjennom romma i det første huset
Sjå det barnet som var broren min.
Sjå det språklause med språket.
Eit lite dikt.
Eit lite blad.
Eit stein som blir
slipt så mjuk og rund
av tusen bølgjer
til han passar i nett di hand.
Det må finnast ein plass for både òg.
For trua og tvilen, for dei store orda og for dei små orda.
Sola som står opp
og ser som oss
nådelaust og brennande
over ei verd.
Å skrive dikt om trea.
Å skrive dikt etter leirene.
Å skrive om havet
som ikkje er middelhavet.
Å skrive om middelhavetutan å skrive om båtane.
Å skrive om barn i fjæra
utan å skrive om strendene
og alt som vert skylt opp.
Det som forsvinn.
Det som kan både ligge
i og under overflata
slik det ligg
i og under diktet
i og under språket.
Det som trekkjer i orda
slik månen trekker i havet
som berre er synleg
i slik overflata av vatnet
sakte reiser seg og fell.
Skjønnheita. Det fryktelege. Språket
korleis det sikrar og øydelegg oss. Diktet
midt i alt, i samfunnet, utanfor.
Å gå bak og forbi
alt maset imellom,
I can’t breathe, å skrive fram
også kroppen, livet, jorda, pusten i det
så vi kan lytte til det.
Liv, blada skjelv,
pusten skjelv, havet stig. Verda
taler ikkje sjølv, men gjennom språket
taler vi, ser vi den, pusten
i det, kroppen, jorda, skogen i det?
Å gjenta: Havet stig.
Å gjenta namnet
til barnet, til den døde.
Eric Garner. Makta
i minnet, i orda, i tydinga
som avleirar seg i verda. Eg ser på
rendene: Fridom
verdigheit, fred. Håpet. Det som motstrider
seg det enkle språket, men også
den enklaste, klaraste. Å seie det.
Vi lever jo her saman. Vi skulle jo
leve her saman. Det heilt enkle.
I can’t breathe.
