Knall­gode dikt til alle tider

I 1969 skreiv den då 29 år gamle forfattaren og psykologen Einar Økland ein roman av eit slag få før hadde sett.

Boka heitte «Amatør-album» og var basert på fotografi frå forfattarens familie­album. Den må i dag reknast som ein moderne klassikar i norsk litteratur.

Over eit halvt hundre­år og veldig mange bøker seinare kjem forfattaren med eit nytt album.

Men denne gongen er det dikt.

Berre to fotografi denne gongen. Eitt på framsida av mora, Sigrun Økland. På baksida eit fotografi av forfattaren sjølv med ryggen til. På sett og vis på veg ut av biletet, med sommarhatt, leiande på ein sykkel.

Høyr meldinga av «Andre tider» her:

Todelt

Boka er delt i to. I første delen, kalla «då og der», trur eg vi ser verda gjennom auga til barnet. Frå dette nedanfrå-perspektivet kjem det eine strålande diktet etter det andre.

Mange av dei, som eg likar best, handlar om trær.

Barnet gir blaffen i kva for trær det er snakk om. Men trea er gode å klatre i. Ein kan også, både som barn og som gammal vaksen, ta seg sjølv i å undrast over det einskilde, ikkje einsame, nei, einskilde! ved kvart tre.

For ikkje å snakke om det særeigne i at vi står kvar for oss, med våre røter, som tre på, i, jorda. Inntil vi blir jord­festa.

Som ein engel går diktaren rundt på bakken med vengene slått saman:

mellom låge greiner som svingar til sides og slepper meg inn

i skogen der eg forsvinn

og er forsvunnen som alle andre

englar før meg

Veldig mykje av det som hende og hender oss, er vi åleine om. Det er vel sjeldan eg har vore borte i dikt som tar nett det poenget så ofte på kornet.

Kanskje er det ein fugl, ein maur eller ein fisk som registrerer at vi plaskar rundt i søle­pyttane, men stort sett er det vi sjølve og ingen andre som er vitne til det livet vi freistar å leve.

«Svara gøymer seg difor ubrukte inni meg», skriv Økland.

Sorg- og venskaps­dikt

Men no er dei svara trykt i denne stilige grøne boka, og dermed ute i verkelege verda, som inneheld så mykje sorg og elendigheit.

Mot slutten av boka kjem også eit dikt om å vere far til eit barn:

Dette diktet treff ekstra hardt fordi eg veit at dottera Siri Økland døydde av kreft for nokre år sidan.

Ikkje alle dikt treff meg like mykje. Eg får minst ut av Økland når eg opplever han som snedig og fiffig. Minst to dikt om kamelar (!) blar eg raskt forbi.

Men så var det alle dei andre dikta, då, og spesielt dei om trær.

I diktet «Leiting» kjem det til eit uventa møte oppe i eit tre. Diktet handlar, slik eg les det, om å få seg vener i ung eller vaksen alder.

Det er så enkelt (på den gode måten) at det sikkert kan klippast ut og hengast på kjøleskapet, eller få plass i eit samle-album:

Vi to vi visste ikkje at vi var venner.

Du visste ikkje det.

Eg visste det ikkje heller.

Ikkje før

Vi møtte kvarandre

I skogen.

Kva er det du leitar etter her? Spurde du.

Ingenting! Sa eg.

Men har du sett

Kva som er oppi dette treet? sa du.

Så gjorde vi det.

Det var ingenting.

Anna enn lufta og oss.

Så blei vi verande der. Og var venner då vi kom ned att.

Snakkar med Brecht

Økland skriv inn det han har skjønt og forstått etter eit langt liv i verda og i bransjen. Og så fortel han det vidare. På den motsette måten, som han skriv i eit dikt.

Kan hende er vi på sporet av ein poesi­definisjon her. Dikt er minne fortald på den motsette måten.

På inner­coveret av «albumet» går han i dialog med den tyske diktaren Bertolt Brecht.

Brecht meinte i eit lite essay om å skrive dikt, at eit dikt måtte tole å bli plukka frå kvarandre i sine einskilde delar – som ein rose. For kvart einaste blad er vakkert, meinte han.

I sin nokon og åttiande bok er ikkje Einar Økland fullt så sikker på det:

Du treng ikkje plukke Einar Øklands dikt frå kvarandre. Men dei toler å bli lesne. Fleire gonger. Gjer det!