Knausgård utvidar universet

Karl Ove Knausgård opna portane til dødsriket på gløtt allereie for to romanar sidan. No slår han dei opp på vidt gap. Eller i alle fall nesten.

Bok nummer tre om Morgenstjernen ligg så tett opp til første bok i serien at om ikkje Knausgård hadde skrive begge sjølv, ville det vore eit opplagt plagiat.

Det er ein kollektivroman, vi møter dei same folka, stjerna lyser og tre medlemmer frå eit death metal-band er myrda på bestialsk vis i skogen.

Men perspektivet er vridd akkurat nok til at slektskapet er ein styrke, i alle fall for dei som har hengt med frå starten.

Kven er det som glaner?

I roman nummer to, «Ulvene i evighetens skog», møtte vi 1800-talsfilosofen Fjodorov som proklamerte at det var på tide å avskaffe døden fullstendig.

Denne gongen går forfattaren inn i døden via ein hjerneforskar som meiner det går an å vende tilbake til livet etter å ha vore død.

Vi har altså her å gjere med sekulære draumar om forlenga eller evig liv, som fysisk vesen.

Men denne menneskehjernen, er han aleine om å ha sjølvmedvit? Finst det refleksjon utanfor mennesket? Gud? Djevelen? Er det desse som får somme av personane til å føle seg glodd på når dei er heilt aleine?

Politimannen som skal etterforske trippeldrapet meiner det er djevelen sjølv i fysisk gestalt som herjar, medan den postmoderne presten Kathrine tenkjer at teologi handlar om våre førestillingar om Gud, ikkje om Gud sjølv.

Igjen: Er vi aleine, eller?

Dryg blanding

Romanen opnar opp store tolkingsrom, som ikkje blir mindre av at døden opphøyrer. På landsbasis, faktisk.

Eg ser «Det tredje riket» og dei to føregåande romanane som eit forsøk på å utvide perspektivet på livet.

Metoden er å inkludere dels det gløymte, dels det som er så nytt at ein berre kan skimte det. Etablerte motsetningspar som liv/død, mytar/vitskap, menneske/dyr/plantar vert rokka ved.

Det ligg ei ambisiøs grunnmur av idear, tankeksperiment og forsking under denne romanen, som det skal ein viss velvilje til for å gape over.

Knausgård skildrar urolege menneske som sankar både gull og gråstein der dei prøver å finne ut av dei store, eksistensielle spørsmåla og den vesle, ofte grå kvardagen.

Uro og lengt skal ein ta på djupaste alvor, sjølv om svara folk slår seg til ro med kan vere temmeleg snåle.

Men når romanen legg slik tyngd bak det irreversible ved døden, les eg det som eit tema i sjølve romanen meir enn som ein fiks ide hjå ein av personane.

Det blir hengande på utsida som den ideen boka hadde blitt betre utan.

Vere med på leiken

Eg kan eit stykke på veg følgje tanken til hjerneforskaren Jarle, som i møte med Schuberts «Vinterreise» formulerer seg slik:

Eit kunstverk, det vere seg litteratur eller musikk, kommuniserer på eit anna nivå enn både meiningar og identifikasjon. Derfor er eg med på heile leiken, mens eg parallelt diskuterer med teksten.

Knausgård skal ha for forsøket på å utvide verdsbildet vårt i mange ulike retningar.

Trass i dette, er romanen på sitt sterkaste der spørsmåla får vere ein del av livet til personane.

Anmeldelse av dei to første bøkene i serien:

1. «Morgenstjernen» «Mørkt og fascinerande comeback frå Knausgård»