Skulekjøkkenet til Emilie og Johanna er heilt fritt for gluten

På skulekjøkkenet på Sunnmøre går det med fleire kilo kveitemjøl denne bakedagen. 9.-klassingane skal lage gjærbakst og julekaker, men ikkje alle toler mjølet.

– Eg kan ikkje vere i same rom, seier Johanna Lianes (15). Ho fekk diagnosen cøliaki for åtte år sidan og er svært sensitiv. Ho er ikkje åleine om å gå på glutenfri diett. På trinnet hennar er det tre andre med cøliaki.

– Det er veldig deilig, for då har eg nokon å bake saman med, smiler 15-åringen. I dag bakar ho saman med Emilie Hanestadhaugen Kringstad, som også har cøliaki, og ei anna klassevenninne som er frisk.

Allergirom

Då skulen blei bygd i 2018 fekk dei også plass til eit eige allergikjøkken. På dette kjøkkenet har det aldri vore brukt vanleg kveitemjøl, berre glutenfritt. Alt kjøkkenutstyret i skapet har heller aldri vore i kontakt med mjøl.

– Det er trygt og godt og du slepp å passe på at arbeidsplassane til dei med cøliaki ikkje blir forureina , seier lærar Signe Aamlid.

Allergikjøkken er berre skilt frå resten av klassen med ei glasdør, slik at læraren kan gå inn og ut.

Aamlid ser at stadig fleire av elevane har cøliaki eller ulike allergiar.

Viktig å ikkje skilje seg ut

Dei siste 10 åra har det vore nær ei dobling av folk som har fått økonomisk stønad fordi dei har cøliaki. Det viser tal frå Arbeids- og inkluderingsdepartementet.

Lise Friis Pedersen er konstituert generalsekretær i Norsk cøliakiforening. Ho seier at det kan vere store utfordringar når skulane skal legge til rette på skulekjøkkenet.

– Vi har fått historier om elevar som må bake det dei andre har bakt, men at dei ikkje kunne ete det. Andre har måtte tatt undervisninga skriftleg, seier Pedersen.

Ho synest det er bra med eige allergikjøkken, så lenge skulen sørgar for at den som er allergisk slepp å vere der åleine.

–Det er viktig at eleven ikkje skil seg veldig ut og kjenner seg annleis, seier Pedersen. For skulane som ikkje har eigne allergirom er det viktigaste at ein er nøye med reinhald og passar på at elevar ikkje går rundt med mjøl på fingrane, slik at det smittar over på den glutenfrie arbeidsbenken.

Har blitt betre å stille diagnose

Eivind Ness-Jensen er førsteamanuensis ved HUNT forskingssenter og overlege. Han seier at det kan vere mange grunnar til at fleire får påvist cøliaki.

– Den eine grunnen kan vere at vi er betre til å stille diagnosen, seier Ness-Jensen. Helseundersøkinga i Trøndelag (HUNT) har avdekt at 1,5 prosent av befolkninga i Nord-Trøndelag har cøliaki.

Mange har sjukdomen, utan å vere klar over det. Det er ikkje berre cøliaki som aukar, men også allergiar. Hypotesen er at vi lever i så reine samfunn at immunforsvaret ikkje får bryna seg på bakteriar og virus tidleg i livet. Dermed overreager immunforsvaret på uskyldige matvarer som gluten, og skaper betennelse.

– Vi forskar på om det finst ein faktor som aukar eller reduserer risikoen for å få cøliaki, seier Ness-Jensen.

Vanskeleg med glutenfritt

På allergikjøkkenet på Sjøholt arbeider dei tre jentene bra. Det er viktig å fylgje oppskrifta nøye, for dei er vanskelegare å bake med glutenfritt mjøl.

– Det kan smuldre og bli hardt og tørt, seier Emilie Hanestadhaugen Kringstad. Ho tar ut brettet med lussekattar frå omnen og dei ser perfekt ut. Også lærar Signe Aamlid er fornøgd.

– Dette må bli 6 i karakter, trur jentene.