Det er fem år sidan Ragnar Hovland gav ut romanen "Vinterreise" som delvis var forfattarens eiga dagbok frå ei tid med alvorleg sjukdom. Det vart kritikarsuksess og prisdryss, og mange likte at Hovland viste meir alvorlege sider. Har han så teke med seg alvoret inn i romanen "1964"?
Handlinga i ”1964” er alvorleg nok, den, men tonen er av det underfundige slaget. Derfor verkar det liksom ikkje så alvorleg at mor stadig må leggast inn for depresjonar eller at ein 12-åring slår i hel far sin. At ein 6-åring set utfor hoppbakken der vaksne hoppar 60 meter etter at han har drukke seg til mot på sprit, ja, det kjennest heilt normalt.
Ikkje biografi
Sagt på ein annan måte: vi er inne i eit svært litterært univers. Sjølv om hovudpersonen er 12 år i 1964 akkurat som forfattar Hovland, melder sistnemnte klart frå allereie i forordet om at her skal det ikkje lesast biografisk, nei. Tvert om har han valt dette årstalet fordi det er eitt av dei åra han hugsar minst frå i heile livet.
No skal ein aldri stole på forfattarar når dei kommenterer sine eigne bøker, men her kan vi gjere eit unntak, for her er vi inne i ein stilisert roman med svært tydeleg teikna figurar som liknar meir på dei ein finn i gutebøker og teikneseriar enn dei som sprang levande rundt i kortbukser i 1964.
For den som har sans for slikt, går det nok an å lese romanen som ein polemikk mot bølgja av biografiske romanar vi er midt inne i, eller mot kritikarar som snusar rundt etter biografiske element så dei nesten gløymer at dei er i ein roman og ikkje på kjøkkenet til forfattaren.
Fjern men nær
Den som har lese Hovlandbøker før, vil vite at han kan kome opp med bisarre typar viss det er det han vil, og dei kan han late lire av seg dei mest usannsynleg vittige replikkar sånn i forbifarten viss det er det han vil.
Og her vil han begge deler. Her har vi Olaien som skjenkjer bikkjene sine før han dreg på tokt for å rappe sjølvaste bedehuskjelen, her har vi Nils-Erik som køyrer forbi på mopeden same kva som elles måtte hende, her er barn som forstår at ei halvdaud flaggermus er det som skal til for å berge ekteskapet til mor og far.
Sagt på ein annan måte: "1964" kan trygt lesast av dei som hugsar året og dei som var for unge til å få det med seg. For romanen er temmeleg fjern, og dermed ganske så nær på den måten berre god litteratur kan vere det.
Kulturnytt, NRK P2, 14. november 2006
