Hopp til innhold

50-tånna trailera vássi – madi máná væddjabællán tjuodtju

Duorastagá ásadij Ájluovta álmmuk Divtasvuonan loavggágárggáv vádtsem- ja syhkalbálggá åvdås mav li guhkev vuordudallam. Dálla oajválattjajt vájnnodi viehkedittjat.

Fakkeltog og vogntog

Låssåjåhtulahka Fuosko ja Narvijka gaskan ienemusát adná rijkarahtev 827 Ájluovtan Divtasvuonan. Vedja milta ulmutja vádtsatji ålles jagev - huoman ij la vádtsem- ja syhkalvæddja jalik tjuovga.

Foto: Idar Kintel / NRK

– Vuorddep dåssju desik vuorbedisát manná, ja ulmusj dåssju sávvá ij la akta lagámusájs. Ja sårme sjaddi jus juojddá ij dálla dagáduvvá. Luodjomláhkáj la nav.

Æjgát Søve Jakobsen Ájluovtas Divtasvuonan ij máhte ietján dahkat gå vájnnodit oajválattjat juojddáv dahkat rijkarahtijn 827 mij manná jur smávmánnáfámilja goade vásuk.

Juohkka ideda tjuodtju smávva máná væddjabællán skåvllåbussav vuorddemin, madi trailera ruosjedi vásuk 80 kilomehtara tijman.

Tsåhke tjåddågin

Sølve Jakobsen

– Ep máhte væddjaj mannat gå færjjo boahtá, javllá æjgát Sølve Jakobsen.

Foto: Privat

Álmmuk la juo måttijt jagijt barggap åttjudittjat vádtsem- ja syhkalbálggáv ja tjuovgav rahte milta.

– Ulmusj vádtsá tsågijn tjåddågin. Ep máhte vedjajt vádtset dajn ájgijn gå færjjo manná. Nav ållo trafihkajn ja låssåtrafihkajn de la várálasj. Jus galggap væddjaj de agev vierttip ájgev gáhttit åvddål mannap. Rahte ij la hiebadahtedum divna trailerijda, javllá Jakobsen.

Duorastak iehkeda ásaduváj loavggágárggá tjalmostahtátjit dav várálasj rahtev. Birrusin 60 vádtsin dav 6 km guhka vedjav mij E6 la tjanádum, madi færjjotrafihkka moadda lågev-tånna trailerij vásij.

Åtsåt dåjmajt

Ásadibme álgadiddje Johanne Ellingsen hålaj ja dálla åtsåt dåjmajt oajválattjajs.

– Muv mielas oajválattja e nuohkásav dagá. Lip guhkev vuorddám vaj galggá åttjuduvvat, ruvva de viertti liehket mijá vuorro. Li læhkám sårme dán vedjan ja læhkám moadda vahágahttema, valla ij mige dáhpáduvá. Dát la várálasj væddja.

– De dal fylkkadigge viertti oassálassstet, javllá Ellingsen.

(artihkal joarkká gåvå vuollelin)

Johanne Ellingsen og Bjørnar Grunni

Guovtes álgadiddjijs loavggágárggás Johanne Ellingsen ja Bjørnar Grunni.

Foto: Idar Kintel / NRK

Ienep trafihkka

Rijkarahte 827 ferjujn Ájluokta-Gásluokta la ienemusát anedum rukto låssåsuvdatjibmáj Fuosko ja Narvijka gaskan. Sæmmi båttå gå bargaduvvá lasedit frekvensav færjon, de álmmuk báhtsá fámodisát gæhttjat.

– Suddo l gå lasedi færjjojåhtulagáv åvddål gå li åttjudam vádtsem- ja syhkalvedjav dåhku, javllá Jakobsen.

– Fárttarádjá viertti vuoleduvvat. 80 kilomehtara tijman la ilá ruvva. Baláv sårmme sjaddá. Suorgganahtte la gå trafihkka galggá laseduvvat, javllá Ellingsen.

Viertti sállaj tjiellit

Rijkarahte 827 la væddja mij doalvvu oassásij ja skåvllåj. Duodden la guhkedibme vádtsembálggás mij álu vádtseduvvá nuorajs ja ållessjattugijs.

– Jus iejvvi guokta trailera gå la vedjan de la dåssju sállaj tjiellit. E ga juohkkahasj fártav vuoleda ga. Moattes e duosta dav vedjav vádtset. Duodden la ållu sjævnnjat. Sierraláhkáj tjavtjajt iv lijkku dav vedjav vuodjet, tjielggi Jakobsen.

Sån ij riekta lijkku gå fámiljajn vedja milta vádtsi.

– Máná e oattjo væddjaj mannat, ja gå lip váttsátjit de agev mánáj siegen vádtsep. Ælla miján vuojga máhttelisvuoda syhkaldittjat. Ij la sadje ienebuj gå bijllaj ja syhkkalij vedja nanna. Lav riek dudálasj ásadimijn, dát la riek buorre doajmma.

Galggá ássjev guoradallat Stuorradikken

Kjell Idar Juvik

Nordlánda stuorradikkeájras Kjell-Idar Juvik (Ap) la suvddem- ja guládallamnammadusán, ja dádjat ulmutja måråsti. (Gåvvå l ietjá aktijvuodas).

Foto: Kåre Riibe Ramskjell / NRK

Nordlánda stuorradikkeájras, Kjell-Idar Juvik (Ap), javllá NRKaj sån mánnodagá galggá guoradallat jus juojddá dagáduvvá dan várálasj vedjajn.

– Siján la gal várálasj væddja, sierraláhkáj gå usjudallap låssåtrafihkka galggá laseduvvat mijá fylkan, javllá Juvik guhti tjåhkkåj suvddem- ja guládallamnammadusán.

Sån loabet dættov biedjat vaj ássje tjoavdeduvvá.

– Dát la væddja mij viertti vuoroduvvat, valla ij la aktak mujna njuolgga guládallam dan vedja birra åvddåla, danen vierttiv vuostatjin guoradallat jus juojddá l dagádum.

Stuorradikkeájras javllá NRKaj sån sihtá loavggágárggá álgadiddje sujna njuolgga guládalli.

Fakkeltog

60 vádtsin loavggágárggán Ájluovtan.

Foto: Idar Kintel / NRK

Korte nyheter

  • – Gássjelisvuohta la ahte dá stuorra teknologijjavidnudagá e rabá sijá prográmmajt

    Sáme giellateknologijja rahtjá teknologijjavidnudagáj vuosstij

    Giellaguoradalle ja giellabargge mielas digitála åvddånahttem vaddá sihke máhttelisvuodajt ja hásstalusájt álggoálmmukgielajda.

    Divvun la sáme duollatjállemdárkástusáv ja boallobievdev dahkam, valla stuorra teknologijjavidnudagá e prográmmajt rabá sáme giellateknologijjaj.

    – Gássjelisvuohta la ahte dá stuorra teknologijjavidnudagá e rabá sijá software-prográmmajt ja masjijnajt sámegiellaj. Nav ahte mij dahkap sáme giellateknologijjav, valla mij ep oattjo dav prográmmajda majt ulmutja adni bæjválattjat, javllá gielladutke Inga Lill Sigga Mikkelsen, gut barggá Divvunin sáme giellateknologijjajn.

    Mikkelsena mielas viertti máhttet gielav adnet jus giella galggá bissot.

    – Dat dahká má ahte mij gudi lip sámegielaga, mij ep besa adnet iehtjama gielajt gå mij adnep digitála ræjdojt. Ja dat la huj alvos ássje, gå jus mijá giela galggi liehket bisso ja giela boahtteájgen, de vierttip mij máhttet adnet dajt juohkka ájnna oasen iellemis.

    Álggoálmmukgiellabargge Canadan ja New Zealandan aj hásstalusáj vásedi sijá álggoálmmukgielaj hárráj, ja giela e gávnnu duola dagu boallobievdijn.

    – Vuojnáv moadda hásstalusájt. Álggoálmmukgiela e vargga internehtan gávnnu, javllá Aiyana Twigg, guhti l gielladutke Canadan.

    Divvun la tjadádam tjåhkanimijt Googleijn ja Microsoftajn.

    – Tjåhkanime li læhkám hávsske ja buorre. Gássjelisvuohta la gå tjåhkanime maŋŋela ij mige sjatta, javllá Divvun-juohkusa jådediddje Sjur Nørstebø Moshagen.

    Google ja Microsoft vásstedi NRK:aj e-påsta baktu.

    – Midjij la ájnas gájka máhtti ietjasa gielav nehtan låhkåt ja tjállet, aj sámegiellaj. Mijá ájggomus la avta biejve doarjjot gájka gielajt ålles væráldin. Dát la barggo mij la jådån, ja dálla gávnnuji badjelasj 100 giela, tjállá Google guládallamdirekterra Sondre Renander.

    – Prográmma ma åvddåla dagáduvvin datåvråjda e desti dåjma, ja applikasjåvnnååvddånahtte hæhttuji aj ietjasa applikasjåvnåjt sirddet balvvaj (nehtaj), tjállá Microsoft guládallamdirekterra Pekka Isosomppi.

    Divvun vásstet návti li dahkam. Valla balvvaversjåvnnå ij la sæmmi buorre dagu dárogiellaj ja ieŋŋilsgiellaj.

  • Samisk språkteknologi møter utfordringer med teknologigigantene

    Språkforskere og -arbeidere mener at den digitale utviklingen både gir muligheter og utfordringer for urfolksspråk.

    Divvun har laget samisk stavekontroll og tastatur, men de store teknologifirmaene åpner ikke opp helt for samisk språkteknologi.

    – Problematikken er at de store teknologiselskapene ikke åpner sine software-programmer og maskiner for samiske språk. Vi lager samisk språkteknologi, men får ikke det implementert i programmer som folk bruker til daglig, sier overingeniør i UiT Inga Lill Sigga Mikkelsen, som jobber med samisk språkteknologi i Divvun.

    Mikkelsen mener at man må kunne bruke språket om det skal være levende.

    – Det gjør at vi samiskspråklige ikke får bruke språket vårt når vi bruker digitale verktøy. Dette er en veldig alvorlig sak, for hvis våre språk skal ha en fremtid så må vi kunne bruke språket i alle aspekter av livet vårt.

    Urfolksspråkarbeidere fra Canada og New Zealand møter også utfordringer for deres urfolksspråk.

    – Jeg ser mange utfordringer. For det første, så er urfolksspråk nesten ikke representert på nett. Dette inkluderer blant annet sosiale medier og tastaturer. Veldig mange urfolksspråk har ikke tastaturer, og mangler derfor representasjon, sier Aiyana Twigg, som er språkforsker i Canada.

    Divvun har hatt møter med Google og Microsoft.

    – Møtene i seg selv har vært trivelige og positive. Problemet har vært at etter møtene skjer det ikke noe mer, sier leder for Divvun-gruppen Sjur Nørstebø Moshagen.

    Google og Microsoft svarer NRK per epost.

    – For oss er det viktig at alle kan lese og skrive sitt språk på nett, inkludert samisk. Vi har en ambisjon om å en dag kunne støtte alle verdens språk. Dette er et stadig pågående arbeid, og vi har nå over 100 språk tilgjengelig, skriver kommunikasjonsdirektør i Google Sondre Renander.

    – Programvarer som tidligere ble laget for
    datamaskiner, vil ikke lenger fungere,og applikasjonsutviklere må også flytte applikasjonene sine til skyen, skriver kommunikasjonsdirektør i Microsoft Pekka Isosomppi.

    Divvun svarer at de har gjort dette. Men at skyversjonen ikke er like bra som på for eksempel norsk og engelsk.

  • Stuorradikki digaštallamis: – Dárbbašuvvojit lasi sámegielat bargit veahkkeásahusain

    Stuorradiggi dohkkehii ikte buoridanplána dasa movt eastadit ja dustet mánáid illastemiid ja veahkaválddálašvuođa bearrašiin.

    Stuorradikki digaštallamis maid deattuhuvvui ahte veahkkeásahusain, gos dábálaččat gártet dustet dákkár áššiid, dárbbašuvvojit lasi bargit geat máhttet sámegiela.

    Olgešbellodaga Anne Kristine Linnestad muittuhii ahte váilot sámegielat politiijat ja sámegielat heahteveahkkebargit ieš guđet ge dearvvašvuođasurggiin.

    – Easkka dalle ožžot sámit ge dohkálaš bálvalusa namuhuvvon veahkkebargiin, go dat máhttet sámegiela ja dovdet sámi kultuvrra, logai Linnestad ievttá digaštallamis.

    Su bellodatustit, Erlend Svardal Bøe, ges deattuhii ahte ráđđehus berre hoahpuhit mánáidviesuid ásahemiid davvin.

    Dál gártet ain olu mánát, geat dárbbašit veahki maŋŋá go lea vásihan veahkaválddálašvuođa ja illastemiid, guhkes gaskkaid johtit lagamus mánáidvissui, nu gohčoduvvon barnehus dárogillii, muittuhii son.

    Stuorradikkis lei muđuid stuorra ovttaoaivilvuohta go meannudedje plána.

    Stuorradiggi mearridii maid ovttajienalaččat ahte ráđđehus galgá ásahit mánáide ge seammalágan beaivvát ala (akutt) dustehusa, mii rávisolbmuide fállojuvvo go sii leat vásihan veagalváldima.

    Stortinget
    Foto: Tore Ellingseter / NRK