Melder Statkraft til politiet etter slamutslepp i nasjonal lakseelv

Surnadal kommune og elveeigarlaget har meldt Statkraft til politiet for det dei meiner er alvorleg miljøkriminalitet, brot på forureiningslova, vassressurslova og naturmangfaldlova.

– Å melde nokon til politiet er ei alvorleg sak, men utsleppet er meir alvorleg, seier Anett Ranes, fungerande ordførar i Surnadal.

Vidare legg ho vekt på både dei kortsiktige og langsiktige konsekvensane som utsleppet har og kan føre til.

– Vi synest det er veldig trist å sjå at elva vår nesten har blitt nesten eit slamdeponi. Vi har ein sterk identitet knytt til elva og laksen vår. Tilbakemeldingane frå dei som driv med laksefiske er at dette har fått merkbar nedgang. Så Surna som lakseelv har fått ein knekk i omdømmet, seier ho.

Leiar i Surna elveeigarlag, Georg Solem, seier at avgjerda om å ta saka til politiet kjem uavhengig av den politimeldinga som Statsforvaltaren leverte førre veke. Han vektlegg at dei har følgt saka tett over lengre tid og at dei har måtte brukt tida fram til no for å kome til ein konklusjon.

Oppdaga utslepp for seint

Hausten 2022 tømde Statkraft vassmagasinet oppe i fjella i samband med ei stor rehabilitering av demningane til Trollheimen kraftverk.

Det førte til at store mengder slam, frå botn av dammen, gjekk ut i elva Surna før dei oppdaga det.

Statkraft har i ettertid beklaga hendinga, og sett i gong ei kartlegging av omfang og konsekvensar.

Før jul hadde dei også eit møte med NVE, Surnadal kommune, ulike forskingsmiljø og Statsforvaltaren i Møre og Romsdal for å jobbe med ein tiltaksplan for kva som kan gjerast med Surna.

Surnadal kommune og Surna elveeigarlag meiner likevel at det er grunnlag for å melde saka til politiet.

– Dette har råka fleire naturreservat, og vi har ein laksefjord og lakseelv som skal ha særleg vern. Då meiner vi at det skulle ha vore ei heilt anna alvorsgrad og førebuingar før dei prosessane som har vore, seier Ranes.

– Skal gå grundig gjennom den

Kåre Hønsi, direktør i region Midt i Statkraft, seier at dei nettopp har fått beskjed om politimeldinga, men at dei tek den til etterretning og vil gå grundig gjennom den.

– Uavhengig av dette jobbar vi vidare med dei tiltaka vi har starta på og samarbeidet vi har med kommunen, elveeigarlaget og den miljøekspertisen vi har hyrt inn.

Hønsi seier at rehabiliteringa av demningane var gjort etter standard måte og at alle planane var sendt inn og godkjent av NVE i forkant.

– Eg vil avkrefte påstandane om at dette kunne vore unngått, men at det då hadde kosta oss betydeleg. Vi har heller aldri spekulert i å gjere dette på ein måte som forsterka risikoen for eit slamutslepp, for å spare pengar.

– Det var ein risiko vi ikkje kjente godt nok til og vi beklagar konsekvensen av det. Vi jobbar for at dette aldri skal skje igjen, legg han til.

Regiondirektøren er også ueinig i omtalen av Surna og Surnadalsfjorden som eit slamdeponi.

– Dette er ikkje ein plass der vi deponerer slam. Vi har hatt ein uheldig prosess og det beklagar vi.

Hønsi seier at dei sette i verk tiltak like etter hendinga, og at dei jobbar i tett samarbeid med miljøfagleg ekspertise for å finne ut kva meir dei kan gjere.

– Vi har ikkje tenkt å gi opp før elva er tilbake til der den var, men den har framleis spor og skade av hendinga. Derfor held vi fram med undersøkingar av elva og følger dei råda vi får. Vårt mål er å få restaurert elva tilbake til slik den var, slik at det ikkje blir varige skader av denne hendinga.

Hønsi seier også at dei har vore opne for å gi erstatning til dei som har lidd økonomisk skade som følge av utsleppet.

Også meldt av Statsforvaltaren

For ei dryg veke sidan blei det klart at også Statsforvaltaren i Møre og Romsdal har valt å politimelde Statkraft. Det er førebels ikkje kjent om politiet kjem til å opne ei etterforsking.

Selskapet har no to saker mot seg.

– Vi tek dei til etterretning. No har vi ikkje fått innsyn i politimeldinga frå Statsforvalteren sidan den er unndradd offentlegheit. Uavhengig av dette jobbar vi vidare med dei tiltaka vi gjer i elva, seier Hønsi.

Eitt år etter utsleppet låg det framleis betydelege mengder slam i elva, sjølv om mykje er vaska ut. Det skreiv COWI i ein rapport dei har laga på oppdrag for Statkraft.

Dei trur det kan krevje ein eller fleire flaumar for å spyle ut det som er att, men heller ikkje det er dei sikre på er nok. Rapporten peiker på at utsleppet kan ha hatt vesentleg negativ påverknad på elveøkologien.

Blant anna har ungfisken fått færre plassar å gøyme seg, og bestanden av elvemusling kan ha gått ned med 23 prosent.

NINA og Birdlife Noreg har også gjort eigne undersøkingar som enno ikkje er publisert.

Fleire medlem i Energi- og miljøkomiteen har tidlegare reagert sterkt på saka, og bede Statkraft om å rydde opp.