Rundt 1000 utøvarar tok del under Landskappleiken på Otta i helga. Av 19 deltakarar på ein- og toradar kom tre til finalen, og Øyvind Sandum frå Oppdal Spell- og dansarlag vart den første kongepokalvinnar på torader i Landskappleiken gjennom tidene.
– Dette er utruleg stort, eg trur ikkje at det heilt har stige innover meg enno, sa Øyvind Sandum til NRK etter å ha gått til topps søndag.
Høyr Øyvind Sandum spele under Landskappleiken:
Vart ein trussel mot felespelarane
Utøvarane på ein- og toradar, som samla vert kalla durspel, har kjempa ein lang kamp for å få vere med i Landskappleiken. Arrangementet byrja på slutten av 1800-talet som ein konkurranse for hardingfelespelarar, og motivasjonen var å verne dei eldste folkemusikktradisjonane frå å døy ut.
Trekkspelet vart på den tida enormt populært over heile landet. Trekkspelarane vart eit trugsmål mot felespelarane, som frå før hadde vore kongane på dansefestane. Ein kjend spelemann kalla trekkspelet «denne snikdreparen som hev vorte den største faren for norsk nasjonal musikk-kultur».
Formannen i Numedal spel- og dansarlag skreiv følgjande tidleg på 1900-talet: «Når det gjeld arbeidsplanen for laget, må ein fysst og framst tenkje på å døyve på den store makti som trekkspelet hev fenge i leik og lag i bygdene her, og setja seg som mål å drive det ut att or dalen og dit det kom ifrå.»
(Sitata er gjengitt i Leif Ingvar Ranøien: Rørospols på torader)
– Kjempeviktig å vere med her
Motsetjinga mellom eldre og nyare tradisjonar innan folkemusikken er framleis høgst levande, og Landskappleiken er ein sentral arena:
– Det er kjempeviktig å vere med her – det vil seie at vi vert sett på lik linje med dansen og dei andre instrumenta i landskappleikmiljøet, seier Øyvind Sandum.
Han kjem frå Lalm i Våga, ikkje langt frå årets arrangørstad Otta – eit av Noregs fremste toraderregionar.
Høyr Øyvind Sandum spele:
Her får Øyvind Sandum kongepokalen under Landskappleiken.
Foto: Landskappleiken 2012/ Palmar Ruste– Har vore ein modningsprosess
Spel på vanleg fele fekk oppretta eiga klasse på Landskappleiken i 1924, og kveding kom med i 1958. Men utøvarar på durspel, ein- og toradarar, fekk ikkje sleppe inn i varmen før i 2005 – meir enn hundre år etter oppstarten. Og først i år var det duka for kongepokal.
– Det har teke si tid, og har vore ein modningsprosess, men i 2005 var ein klar for å ta med durspel på Landskappleiken – og det er eg svært glad for, seier Rannveig Djønne, ein av arrangørane for Landskappleiken og sjølv toradarspelar.
– Det at instrumentet er teke inn i Landskappleiken, er med på å auke statusen til instrumentet. Dette er eit kvalitetsarrangement der ein får vist fram det beste av folkemusikken i Noreg, og utøvarane på durspel synest det er stas å få vere med.
