Kva er det med Christine?

14 år gamle Christine kjenner ein klump ta form i magen.

Ei ny jente i klassen har spurt ho om å bli med heim.

Gleda over å bli inkludert blir overskygga av den ekle, men kjende kjensla av uro.

Ho veit at dei andre på skulen ikkje forstår seg på ho. At dei syns ho er rar og helst ikkje vil bli sett saman med ho.

Kva om den nye jenta òg tenker det? Klumpen veks. Ho må seie noko, men veit ikkje kva.

Ho kjem på noko ho har høyrt dei vaksne snakke om før. Veret.

Så Christine byrjar å prate. Om regnet som aldri tar slutt og sola dei sjeldan får sjå her i Bergen.

Men den nye jenta har ikkje mykje å seie om veret. Ho er 14 år og bryr seg ikkje om det. Ho vil snakke om gutar og sminke.

Men det veit ikkje Christine noko om. Ho blir stille.

Christine skjønnar ikkje kvifor ho aldri blir invitert tilbake. Kvifor ho blir ignorert og utestengd.

Men no, 20 år seinare, forstår ho alt.

Trykkokaren som eksploderte

Før brikkene fell på plass skal ungdomstida til Christine bli prega av sjølvskading, tunge psykiatriske diagnosar og innleggelsar.

Barndommen ser ho på som fin, stor sett.

Sjølv om nokre av dei andre barna gjer narr av ho for å vera annleis, har ho alltid ein venn eller to å leike med. Ofte er dei yngre enn ho.

For Christine er barnsleg. Ho er aldri interessert i det same som dei andre på hennar alder. Men ho prøver.

Av og til kopierer ho berre det dei andre jentene i klassen gjer. Då blir ho litt mindre rar. Litt mindre annleis.

Det er ikkje før i 10. klasse at det verkeleg blir ille.

Fram til då hadde ho klart seg fint fagleg. Men det sosiale blir vanskelegare og vanskelegare og går ut over skulen.

Dei få vennane ho har hatt er ute av biletet. Ho held seg for seg sjølv. Sit bakarst i klasserommet og observerer dei andre.

I friminuttet går ho att og fram, gøymer seg for lærarar og andre vaksne.

Det siste ho vil er at dei skal sjå at ho er aleine. Då kjem dei berre til å tvinge dei andre jentene til å inkludere ho.

Christine veit at dei ikkje vil vera med ho. Av og til seier dei det rett ut:

– Nei, ikkje ho!

Klumpen frå alle samtalar ho ikkje får til blir konstant. Presset frå å late som blir som ein stor trykkokar.

Til slutt går det så langt at ho byrjar å skade seg sjølv.

Smerta som følgjer når ho kuttar seg sjølv lettar på trykket. Men det hjelper berre ei kort stund.

Christine blir meir og meir utanfor. Ho blir frustrert og trist. Ingen forstår ho, og ho forstår ingen.

Den stadig meir inneslutta Christine gjer familien bekymra. I 2006 blir ho tilvist til barne- og ungdomspsykiatrien (BUP).

16 år seinare kan Christine framleis hugse kjensla ho fekk av å vera der. Kjensla av panikk.

For på det litle, kvite institusjonsrommet er det heilt stille. Behandlaren ser på ho og ventar på at ho skal byrje fortelje. Men Christine hatar å snakke. Ho vil ut.

Men ein tenåring som skadar seg sjølv og nektar å forklare kvifor kan ikkje sleppast av syne.

17 år gammal blir Christine diagnostisert med depresjon og innlagd på BUP.

Det blir den første av fleire tunge diagnosar Christine skal få dei neste åra.

Den forferdelege tida

På BUP er det også andre ungdommar. Jenter med ulike utfordringar. Christine gjer som ho alltid har gjort og hermar for å passe inn.

17 år gammal svelger ho heile pakkar med Paracet fleire gongar fordi ho hadde sett andre jenter snakke om å gjere det. Men ingen sa at ho kunne døy.

Ho er forvirra. Legar og psykologar blir bekymra. Prøver ho å ta livet sitt?

Christine føler seg misforstått. Ho ville eigentleg aldri ta sitt eige liv, berre passe inn.

Året etter første møtet med BUP får Christine diagnose nummer to: emosjonelt ustabil personlegdomsforstyrring, også kalla borderline.

Christine får oppfølging og behandling gjennom samtalar og medisin hos BUP.

I periodar blir Christine betre og flyttar for seg sjølv. Ho byrjar på vidaregåande og vil ta ei utdanning.

Men periodane er korte. Verda er vanskeleg å forstå, sjølv med behandling for diagnosane ho har fått. Ho søv dårleg og er mykje engsteleg.

Til slutt blir stresset så stort at ho blir psykotisk.

Medan andre 20-åringar går på fest, lagar Christine si eiga verd i hovudet. Personar snakkar til ho. Dei seier kva ho skal gjere og kva konsekvensar det får om ho ikkje gjer det.

Ho likar det.

Det er enkelt å forhalde seg til. Ho treng ikkje gjette seg fram til riktig svar, eller late som.

I 2009 får 20 år gamle Christine sin tredje alvorlege diagnose: paranoid schizofreni.

Men Christine er ikkje einig i diagnosen, heller. Det må vera noko anna som feiler ho? Det må vera ei anna årsak til kvifor ho blir så stressa og aldri får sove?

Ho vil ikkje ha behandling for schizofreni.

Men det må ho.

I tre år er ho tvangsinnlagd på Sandviken psykiatriske sjukehus i Bergen. Eit tvangsvedtak gir dei tilsette løyve til å gi Christine medisinar sjølv om ho nektar.

Ho drøymer om å bli frisk. Komme seg ut og leve livet som alle andre 20-åringar. Om ein heilt normal kvardag.

Heile tida er ho overtydd om at behandlarane ikkje har funne den rette diagnosen. Ho meiner det må vera ein årsak til kvifor ho blir så stressa at ho lagar si eiga verd.

Dagane på institusjonen er like og rutineprega. Ho blir opptatt av tidspunkt. Om legen kjem eit minutt etter han sa han skulle blir ho rasande. Ho likar ikkje endring.

Christine er rigid og bestemt. Ho vil ikkje ete ulik type mat og 25 år gammal blir ho diagnostisert med eteforstyrring.

Men det er noko meir med Christine. Noko verken ho eller behandlarane forstår enno.

8 år er gått sidan ho først blei innlagd på BUP. Ho har fått fire tunge diagnosar; depresjon, bordeline, schizofreni og eteforstørring.

Heile tida er Christine overtydd om at det er noko som manglar.

Men snart skal alt snu. For i 2016 kjem ho over ein blogg, heilt tilfeldig.

Bloggen handlar om ei jente som ikkje passar heilt inn. Som ikkje liker store folkemengder eller spesielle typar mat. Om ein kvardag med mykje stress og indre uro.

Christine les om eit liv som kunne vore hennar eige. Ein tanke slår ho.

Ho byrjar notere ned alt ho kjenner seg igjen i på bloggen. I nesten eit år gjer ho det.

Totalt 11 sider med notat, stikkord og setningar om å ikkje forstå det sosiale, om å reagere kraftig på lukter og bli overvelda av mykje lyd og lys.

Notata skal bli hennar våpen. Ho vil ikkje ha behandling mot schizofreni. Ho vil ha slutt på tvangsmedisinering.

Men nokon må tru på ho.

– Kva vil du?

På same tid har Paul Marius Kausrud frå Harstad starta i ny jobb på psykosepoliklinikken i Bergen.

Denne haustdagen skal han møte ein ny pasient og gjer som han alltid gjer før eit første møte. Han les seg opp.

Orda og diagnosane i journalen gjer at Paul er førebudd på å møte ei alvorleg sjuk jente.

«Likar ikkje mykje lys. Likar ikkje å handhelse», står det.

Han tar ikkje fram handa når Christine kjem inn i halvmørket. Berre smiler og seier hei.

Paul ser at ho er nervøs.

Sjølv 12 år etter første møte på det litle, kvite rommet på BUP får Christine framleis ei lita kjensle av panikk kvar gong ho skal møte ein ny behandlar.

Men i dag er ho ekstra stressa. Ho har ein plan. Ein plan som kan endre heile livet hennar.

Christine byrjar å snakke. Ho fortel om bloggen og om notata sine. Om alt ho kjente seg igjen i då ho først begynte å lese han.

Ho har Aspergers.

Christine ser ned på hendene. Pustar tungt gjennom den tørre munnen.

Ei kort tid tilbake hadde ho fortalt ein annan behandlar om same mistanken.

Aspergers blei då notert som ein mogleg bi-diagnose, men ho fekk ikkje slutte på medisin for schizofreni for det.

Christine meiner ho berre har Aspergers. Ho vil ikkje bli tvungen til å ta medisinar ho ikkje lenger treng.

Paul er ikkje sikker. Han veit ikkje så mykje og må les seg opp.

Aspergers ligg under autismespekterdiagnosen (ASD), ein paraply for fleire tilstandar der det sosiale ofte er vanskeleg.

Forsking viser at ASD er vanskelegare å oppdage hos jenter fordi det ofte kjem til uttrykk på eit anna vis enn hos gutar.

Ein av dei største forskjellane er at jenter med ASD oftare kamuflerer symptoma sine ved å herme etter andre.

Det gjer at dei ofte verkar som meir «normale» enn gutar med same diagnose.

Men å late som kostar enorme mengder energi. Stresset over tid kan blant anna føre til depresjon, angst, mangel på søvn og eteforstyrringar.

Det Paul les, gjer han sikrare på si sak.

29 år gammal blir Christine utreda. 12 år etter første av totalt fire tunge diagnosar er resultatet klart:

Ho har Aspergers.

Ei enorm bølge av lette slår over Christine og løftar ho opp.

Heile livet har ho vore annleis. Rar. Ho har brukt store mengder energi på å passe inn. På å late som.

Stresset har vore så stort at ho har skada seg sjølv. Laga si eiga verd. Nekta å ete.

Ho har fått fire alvorlege diagnosar som ho aldri følte var rett.

I lys av den nye diagnosen ser ikkje Paul og teamet hans fordelen med tvang. Ho sluttar på medisin mot schizofreni.

Endeleg for å ho tilbake kontrollen over sitt eige liv.

Draumen om kvardagen

– Eg er berre glad for at eg gjorde rett. Eg var jo ikkje sikker, ler Paul.

Nesten fire år er gått sidan han først møtte Christine.

– Eg var sikker. Men det var så overraskande då eg faktisk blei trudd, ler Christine med.

Fjeset opnar seg opp i eit stort smil når ho snakkar om møtet.

– Den lykkelegaste dagen i livet mitt.

Men tida etter diagnosen har ikkje berre vore enkel. Det er ikkje slik at ein kan få stadfesta ein diagnose og så blir alt bra.

Aspergers er medfødd og symptoma til Christine vil nok alltid vera der.

Men no veit ho kvifor. Kvifor ho blir så stressa at høge lydar og lys. Kvifor ho må lage planar og halde seg til dei.

Behandlarar som Paul veit kvifor ho kan bli så stressa at blir psykotisk. Og at løysinga for å få ho tilbake er ro og kvile, ikkje tvang.

I løpet av dei 12 åra Christine var inn og ut av psykiatriske institusjonar drøymde ho ofte om eit vanleg liv. Eit liv med jobb og bil og ein venn eller to.

No er det lenge sidan ho har vore på ein institusjon i meir enn nokre timar.

Snart skal ho begynne å jobbe nokre dagar i veka. På ein gard, med dyr som ho elskar.

Ingen veit sikkert om Christine hadde sloppe dei 12 åra på psykiatrisk institusjonar om ho hadde fått påvist Aspergers tidlegare.

Men hadde Christine vakse opp no hadde sjansen vore langt større for at diagnosen blei oppdaga tidlegare, seier Maj-Britt Posserud.

Ho er overlege for autismeteamet på barnepsykiatrisk avdeling i Bergen og har forska mykje på autisme dei siste tiåra.

Psykiateren fortel at klinikken får inn langt fleire og yngre jenter med mistanke om autisme no enn for 20 år sidan.

– For 20 år sidan var ein nesten ikkje klar over at det fanst jenter med autisme som kunne «skjule» det så godt.

No veit langt fleire i både helse- og skulesektoren at autisme kan komme til uttrykk på forskjellige måtar, seier Posserud.

– Før varsla ein ofte om ein elev hadde problem med det faglege eller sleit med motorikken. No har ein eit større fokus på det sosiale.

Men sjølv om fleire jenter får autismediagnosen no enn før, får dei den generelt sett seinare enn gutar.

Gutar opp til ti år har fire gongar så stor sjanse for å få diagnosen som jenter på same alder. Hos ungdomsgutar er sjansen tre gongar så stor, men hos vaksne berre to og ein halv.

Ifølge Posserud er det mange jenter som no får diagnosen i tenåra fordi dei søkjer hjelp for angst eller depresjon.

– Ved å fange opp dei barna enda tidlegare, er det større sjanse for å gi dei enda betre hjelp og støtte, seier ho.

Det vil Christine bidra til. På sosiale medium deler ho historia si med så mange som mogleg.

Kanskje ei jente som ingen forstår seg på les det og kjenner seg igjen.

– Det er håpet, seier ho.