Jamie Michael Bivard

Ellen Berit alvadahttá gå gáptev smållåj biessket

Dat máhttá rijdojt båktet, valla sujna l juoga mav sihtá javllat

Ane Margrethe Ugelvik
Inga Maret Solberg Åhren

Ane Margrethe la nissun, valla dálla ålmåjgápptáj tjágŋá

Ane Margrethe Ugelvik
Inga Maret Solberg Åhren

Dat la subtsas nuorra sámij birra gudi gápptenårmajt hássti

Jamie Michael Bivard

Ale bilit gávvti!

Ellen Berit alvadahttá gå gáptev smållåj biessket

Gáppte, sámij árbbebivtas, la sámijda viek ájnas.

Dat giehttu gåsstå boadá, jus la válldum váj illa, ja makkir familljaj gullu. Gáppte giehttu aj ålov ulmutja ja stijla birra.

Valla gáppte ja ma gápptáj gulluji aj dåbdojt båkti.

Sierraláhkáj mij guosská guhtimuttja máhtti gápptáj tjágŋat ja gåktu gáppte galggá åvddånahteduvvat.

Nissun ålmåjgápten

Ane Margrethe Ugelvik (27) sihtá rievddadit gåktu sjierve ja gápte birra ájádallap.

Ane Margrethe Ugelvik Portrettbiler
Foto: Inga Máret Solberg Åhrén / NRK

Sån la agev sjiervvenårmajt tjuovvum mij gápptáj guosská.

Dat merkaj nissungápptáj la tjágŋam, gå ietjas nissunin identifisieri.

Valla dán jage Ane Margrethe mierredij ålmåjgáptev åttjudit.
Dasi galggá sæmmi mihát tjágŋat dagu gå nissungápptáj la tjágŋam.

– 2022 la máj bånjo kultuvrrajahke

Dåbdåv sámijt gudi e gápptáj tjáŋa danen gå e ieme sjiervvenårmajda hieba, ja dav sidáv rievddadit gå iesj ålmåjgápptáj tjáŋav.

Ane Margrethe jådet avtav dajs stuorámus festiválajs, Márkomeannu.

Ailo Thomassen

– Almulasj ulmutjin sidáv vuosedit vejulasj la nårmaj ålggolin gárvvunit.

Ane Margrethe Ugelvik

– Ålmåjgáptijn besav "manspreadit", dagu ienebut vanádit.Avta láhkáj sjattav buosjep.

Ane Margrethe Ugelvik

Guhtimusj sihtá normála ålggolin goarrot?

Gå Ane Margrethe vijmak mierredij ålmåjgáptev diŋŋgut, de ihtin hásstalusájs dievva.

Le gus dát dågålasj? Duostav gus dáv? Le gus aktak guhti sihtá munji ålmåjgáptev goarrot?

Vuojná diehtá máj gáptijn ij galga majdik dahkat.

Dagu bunadajn gávnnuji sierra gápte ålmmåjda ja nissunijda. Danen baláj majt dal ulmutja sjaddi javllat.

Sámen ij la dábálasj nissun ålmåjgápptáj tjágŋá jali nuppe guovlluj.

Ane Margrethe gávnaj duodjárav guhti suv sávadusáv gulldalij, ja navti gáptev diŋŋguj.

Biehtsemáno 25. biejve 2022 galgaj ietjas ådå ålmåjgáptev viedtjat. Dat lij sæmmi biejve gå terrorissta ládaj London pubav Oslon.

Til artikkel.

Ane Margrethej ja suv duodjárij sjattaj prosjækta ájn vil ájnnasabbo terrorládama maŋŋela.

Gártjes nårmajt smållåj biesskedij

Aj duodjár Ellen Berit Dalbakk (39), jali Rámavuol Elle Bigge, sierraláhkáj ájádaláj gápte birra.

Ellen Berit Dalbakk
Foto: Inga Máret Solberg Åhrén / NRK

Dájddaprosjevta baktu giesen goaroj gáptev mij ij la gudik goassak gávnnum: sjiervedak gáppte.

Dat la sidjij gudi e ietjasa ålmmån jalik nissunin definieri.

Vájku Ellen Berit ietjas nissunin definieri ja nissungápptáj tjágŋá, de lij sunji ájnas prosjevtav ållit.

Duodjárin dåbddiv dagu muv duogen lij sjiervedak gáptev goarrot.
Sidáv fáron iehtjama sebrudagáv åvddånahttet.

Ellen Berit Dalbakk
Ellen Berit Dalbakk ikke binær kofte
Jamie Michael Bivard / NRK

Ellen Beritij li dábe ájnnasa.
Danen galgaj sjiervedak gáppte liehket nav dábij milta gå ber vejulasj.

Ohca halsrigning Ofoten Sør Tromsl Kofte Ellen Berit Dalbakk Ikke binær kofte.

– Iehtjam nissunin anáv, danen dåbdduj boasstot sjiervedak gápptáj tjágŋat.

Ellen Berit Dalbakk
Ellen Berit Dalbakk prøver på den koften hun har klipt opp.

– Dákkir "boasstot-dåbddo" jáhkáv moaddásijn la gudi e ietjasa ålmmån jalik nissunin ane, danen gå gáppte l nav sjiervijda tjanádum.

Rámavuol Elle Bigge

Ellen Berit dagáj juojddá mij viek alvaduhtij gå galgaj sjiervedak gáptev væráldij vuosedit vuostasj bále.

Dájddavuosádusán bådij siena nali ietjas dábálasj nissungáptijn.

Ja de dav smållåj biesskedij.

Diedá nissungápte vuolláj lij má sjiervedak gápptáj tjágŋam, mij de idij.

Majt sidáj javllat lij galggá smållåj biesskedit gártjes gápptenårmajt ma uddni gávnnuji.

Gáptev smållåj biesskedit la sámijda ållu tjævtomæhttsáj, ja Ellen Berita dahko alvaduhtij.

– Gulliv gæhttje suorgganin gå gáptev smållåj biesskediv. Ienemusá ettjin diede makkir vuosádus dát lij, danen dávk nav suorgganin, javllá Ellen Berit Dalbakk.

Digitála bilkkedibme

Facebookan li moadda juohkusa gáptijda gånnå oajvvadusájt ja rádijt lånudalli.

Ulmutja biedji gåvåjt ietjasa jali iehtjádij gáptijs.

Nágina oadtju fijna kommentárajt ja rámpov.

Kommentarer om kofter på Facebook.
Kommentarfelt under en Facebook-post. 
Navnene på brukerne er anonymisert.
Kommentar 1: Fint arbeid. Men la kofte være slik den har vært.
2: Den var råstilig.
3. Oi dæven for en tøff kofte!
4. Artig sak! 
5. Kreativ!

Iehtjáda vas bilkkeduvvi.

Kommentar fra Facebook-side om kofter.
Jeg må bare si det som det er, offentlig eller ikke!! Men denne "kjolen" er til spott og spe til vår kultur! Jeg håper dette bildet og innlegget blir fjernet!

Muhttijn viek jieddnát dágástalli majt gáptijn bæssá dahkat ja mav ij besa dahkat.

Sjiervedak gáptijda li ulmutja miedega ja doarega.

Kommentarer om kjønnsnøytrale kofter på Facebook.
Posten sier: Hei. Æ har et spørsmål som æ ikke finn svar på noe sted, så æ tenkte å høre med dokker. 
Finnes det noe historie eller vet dokker om noen i nyere tid som har laga en kjønnsnøytral drakt på grunn av identitet? Eventuelt synes dokker det e innafor å blande tradisjonelle manns- og kvinne-elementa fra kofta til å skape noe ikke-binært?
Takk på forhånd!
Kommentar 1: Aldri hørt om, og i mitt hode og sjel er det ikke innafor. 
2: Nei.
3: Om du googler "kjønnsnøytral kolt" kan du finne artikler og podkaster om det. Vet ikke om noen har sydd noe, men det har definitivt vært en diskusjon.
4: en lenke til en artikkel om lengselen etter kjønnsnøytral kofte.
5: lenke til en artikkel om å "tøye grenser".
6: nei, altså nei.
7: Om du skal det så ikke kall det en kofte i hvert fall.

Gåsstå gápptenårma båhti?

Sigga-Marja Magga dutká duojev Oulu universitiehtan.

Magga javllá udnásj gápptenårma li guhkijt gávnnum, valla birrusij 50 jage dássta åvddåla gárttjun.

– 1970-lågon ballájin moadda sáme ahte duodje galggá gáhtot, ja danen gártjeduvvin gápptáj tjágŋama nårma, javllá Magga.

gakti_kofte
Foto: Inga Maret Solberg / NRK

Sjattaj ájnnasabbo nårmajt ja dábijt bisodit.

Dættot aj stuorrasebrudagá bivtasdábe ja goarromdábe sjiervijda li sámij duodjáj vájkkudam.

– Dási duodden de risstalasjvuohta gápptenårmajda vájkkudij, ja danna l agev læhkám sieradus sjiervij gaskan, tjielggi duodje-dutke.

Ulmutja ájn balli duojev ja dan dábijt massemis.

Danen jáhkká Magga ulmutja alvaduvvi gå gápptenårma hásstaluvvi.

Ballo l ållu dábálasj vuohke gå juoga ådå ja amás ihtá.
Ballap iehtjama dábe ja nårma galggi gáhtot, valla iv jáhke gáhtu.

Sigga-Marja Magga
Sigga-Marja Magga
Foto: Lea Magga

Duoddenårma

Sjiervvenårmaj hásstalime ságastallam la ájggeguovddelis væráldav miehtáj, ja duodje-dutke Magga ij alvaduvá gå dálla l Sábmáj ållim.

Suv mielas la dal muddo sáme sjiervvenårmaj birra ságastit.

– Hæhttup dåhkkidit jut gávnnuji ulmutja gudi ælla muv lágátja, ja dav la ájnas dán dágástallamin mujttet.

Magga jáhkká ieme gápptenårma dávk e goassak gádo, valla ájge nalluj ihti ådå duoddenårma. Dagu sjiervedak gáppte.

– Båhti dávk duoddenårma dálla gå sebrudagán li ietjá dárbo majt galggá ållidahttet. Ij la dåssju gáppte, ájnat ålles sáme sebrudahka mij la rievddamin, javllá Magga.

Manen la nav ájnas?

Ellen Berit ja Ane Margrethe libá tjielggasit sunnu vuojnov åvdedam.

Manen la sunnun nav dárbbo sáme sebrudagáv rahpat?

Manen Ellen Berit sjiervedak gáptev goaroj?

Manen la Ane Margrethen ålmåjgáppte?

Ja le gus dát gápptenårmajt bilkkedit?

Le gus duodaj ilá ållo ánodit, gå sihtá ber liehket mån iesj, ja tjágŋat dajda biktasijda majda lijkku?

Sigga-Marja Magga
Ane Margrethe Ugelvik Portrettbiler

«Sidáv sajev dahkat váj juohkkahasj bæssá liehket sån iesj gåktu.»

Ane Margrethe Ugelvik
Ane Margrethe Ugelvik Portrettbiler
Inga Máret Solberg Åhrén / NRK

«Sæmmi båttå iesj dárbahav nårmajt hásstalit.»

Ane Margrethe Ugelvik
Ellen Berit klipper opp kofta

«Muv mielas galggá Sábme åvddånit ja tjuovvot sebrudagá åvddånimev ietján.»

Rámavuol Elle Bigge
Ellen Berit Dalbakk

«Iehtjam mánájda sávav bessi badjánit sebrudagán mij la udnásj sebrudagás buorep.»

Rámavuol Elle Bigge