Gáppte, sámij árbbebivtas, la sámijda viek ájnas.

Dat giehttu gåsstå boadá, jus la válldum váj illa, ja makkir familljaj gullu. Gáppte giehttu aj ålov ulmutja ja stijla birra.

Valla gáppte ja ma gápptáj gulluji aj dåbdojt båkti.

Sierraláhkáj mij guosská guhtimuttja máhtti gápptáj tjágŋat ja gåktu gáppte galggá åvddånahteduvvat.

Nissun ålmåjgápten

Ane Margrethe Ugelvik (27) sihtá rievddadit gåktu sjierve ja gápte birra ájádallap.

Sån la agev sjiervvenårmajt tjuovvum mij gápptáj guosská.

Dat merkaj nissungápptáj la tjágŋam, gå ietjas nissunin identifisieri.

Valla dán jage Ane Margrethe mierredij ålmåjgáptev åttjudit.
Dasi galggá sæmmi mihát tjágŋat dagu gå nissungápptáj la tjágŋam.

– 2022 la máj bånjo kultuvrrajahke

Dåbdåv sámijt gudi e gápptáj tjáŋa danen gå e ieme sjiervvenårmajda hieba, ja dav sidáv rievddadit gå iesj ålmåjgápptáj tjáŋav.

Ane Margrethe jådet avtav dajs stuorámus festiválajs, Márkomeannu.

Guhtimusj sihtá normála ålggolin goarrot?

Gå Ane Margrethe vijmak mierredij ålmåjgáptev diŋŋgut, de ihtin hásstalusájs dievva.

Le gus dát dågålasj? Duostav gus dáv? Le gus aktak guhti sihtá munji ålmåjgáptev goarrot?

Vuojná diehtá máj gáptijn ij galga majdik dahkat.

Dagu bunadajn gávnnuji sierra gápte ålmmåjda ja nissunijda. Danen baláj majt dal ulmutja sjaddi javllat.

Sámen ij la dábálasj nissun ålmåjgápptáj tjágŋá jali nuppe guovlluj.

Ane Margrethe gávnaj duodjárav guhti suv sávadusáv gulldalij, ja navti gáptev diŋŋguj.

Biehtsemáno 25. biejve 2022 galgaj ietjas ådå ålmåjgáptev viedtjat. Dat lij sæmmi biejve gå terrorissta ládaj London pubav Oslon.

Ane Margrethej ja suv duodjárij sjattaj prosjækta ájn vil ájnnasabbo terrorládama maŋŋela.

Gártjes nårmajt smållåj biesskedij

Aj duodjár Ellen Berit Dalbakk (39), jali Rámavuol Elle Bigge, sierraláhkáj ájádaláj gápte birra.

Dájddaprosjevta baktu giesen goaroj gáptev mij ij la gudik goassak gávnnum: sjiervedak gáppte.

Dat la sidjij gudi e ietjasa ålmmån jalik nissunin definieri.

Vájku Ellen Berit ietjas nissunin definieri ja nissungápptáj tjágŋá, de lij sunji ájnas prosjevtav ållit.

Ellen Berit dagáj juojddá mij viek alvaduhtij gå galgaj sjiervedak gáptev væráldij vuosedit vuostasj bále.

Dájddavuosádusán bådij siena nali ietjas dábálasj nissungáptijn.

Ja de dav smållåj biesskedij.

Diedá nissungápte vuolláj lij má sjiervedak gápptáj tjágŋam, mij de idij.

Majt sidáj javllat lij galggá smållåj biesskedit gártjes gápptenårmajt ma uddni gávnnuji.

Gáptev smållåj biesskedit la sámijda ållu tjævtomæhttsáj, ja Ellen Berita dahko alvaduhtij.

– Gulliv gæhttje suorgganin gå gáptev smållåj biesskediv. Ienemusá ettjin diede makkir vuosádus dát lij, danen dávk nav suorgganin, javllá Ellen Berit Dalbakk.

Digitála bilkkedibme

Facebookan li moadda juohkusa gáptijda gånnå oajvvadusájt ja rádijt lånudalli.

Ulmutja biedji gåvåjt ietjasa jali iehtjádij gáptijs.

Nágina oadtju fijna kommentárajt ja rámpov.

Iehtjáda vas bilkkeduvvi.

Muhttijn viek jieddnát dágástalli majt gáptijn bæssá dahkat ja mav ij besa dahkat.

Sjiervedak gáptijda li ulmutja miedega ja doarega.

Gåsstå gápptenårma båhti?

Sigga-Marja Magga dutká duojev Oulu universitiehtan.

Magga javllá udnásj gápptenårma li guhkijt gávnnum, valla birrusij 50 jage dássta åvddåla gárttjun.

– 1970-lågon ballájin moadda sáme ahte duodje galggá gáhtot, ja danen gártjeduvvin gápptáj tjágŋama nårma, javllá Magga.

Sjattaj ájnnasabbo nårmajt ja dábijt bisodit.

Dættot aj stuorrasebrudagá bivtasdábe ja goarromdábe sjiervijda li sámij duodjáj vájkkudam.

– Dási duodden de risstalasjvuohta gápptenårmajda vájkkudij, ja danna l agev læhkám sieradus sjiervij gaskan, tjielggi duodje-dutke.

Ulmutja ájn balli duojev ja dan dábijt massemis.

Danen jáhkká Magga ulmutja alvaduvvi gå gápptenårma hásstaluvvi.

Duoddenårma

Sjiervvenårmaj hásstalime ságastallam la ájggeguovddelis væráldav miehtáj, ja duodje-dutke Magga ij alvaduvá gå dálla l Sábmáj ållim.

Suv mielas la dal muddo sáme sjiervvenårmaj birra ságastit.

– Hæhttup dåhkkidit jut gávnnuji ulmutja gudi ælla muv lágátja, ja dav la ájnas dán dágástallamin mujttet.

Magga jáhkká ieme gápptenårma dávk e goassak gádo, valla ájge nalluj ihti ådå duoddenårma. Dagu sjiervedak gáppte.

– Båhti dávk duoddenårma dálla gå sebrudagán li ietjá dárbo majt galggá ållidahttet. Ij la dåssju gáppte, ájnat ålles sáme sebrudahka mij la rievddamin, javllá Magga.

Manen la nav ájnas?

Ellen Berit ja Ane Margrethe libá tjielggasit sunnu vuojnov åvdedam.

Manen la sunnun nav dárbbo sáme sebrudagáv rahpat?

Manen Ellen Berit sjiervedak gáptev goaroj?

Manen la Ane Margrethen ålmåjgáppte?

Ja le gus dát gápptenårmajt bilkkedit?