Hopp til innhold

– Vijmak la mujna degu áhko ja ádjá ielleminám

Værálda vuostasj podkásta julev­sámegiellaj la almodum. Ailo Thomassenij (23) merkaj ålov gå bæssá dájna podkastajn barggat.

Naima ja Ailo libá podkástav báddimin.

Prográmmajådediddje Naima ja jiednateknihkkár Ailo guovtes libá podkástav dahkam.

Foto: privat

Les på norsk.

Ailo som toåring på fanget til oldemora og storesøstera.

Ailo ij la áhkoj jalik ádjáj bajássjaddam.

Bajássjattaj gis máttaráhkojnis Anna áhkkon.

Ailo ca. 10 år med bursdagskrone på hodet

Nieljejagágin de máttaráhkkos boarrásijsijddaj jådij.

Ailo Thomassen

Ja sujsta jámij gå Ailo lij dåssju lågenanguovte jagák.

Ailo ij val nav ålov máhtaráhkos mujte.

Ailo Thomassen

Bajássjattadijn de Ailo áhkos ja ádjás åhtsålij gæssta giehtojt gullat, ja gæssta rádijt oadtjot.

Programleder Naima tar bilde av seg selv lydtekniker Ailo og produsent AnneKristine.

Valla dálla de la Ailo aktan NRK-barggoguojmij Naima Khan Nerdgårdajn (27) ja buvtadiddjijn Anne Kristine Rikardsenajn julevsáme guovlo birra mannamin vuorrasap ulmutjijt æjvvalittjat.

Ulmme l sijájt ságajda oadtjot gåktu lij åvddåla nuorran viessot, ja rádijt oadtjot nuoravuohtaj.

Li dal dan tjadá podkástav «Dálla ja dalloj» dahkam NRK:a åvdås, mij uddni almoduváj.

Valvi 18.11

Dán podkásta tjadá vijmak Ailo dåbddå sujna l degu áhko ja ádjá iellemines, gå dal bæssá giehtojt gullat ja rádijt oadtjot dan tjadá.

- Munji ,guhti lav áhko ja ádjá dagi bajássjaddam, de dát ihkeva ålov merkaj.

Bilde av Naima Khan Nergård.

Podkástan Naima káfastallá vuorrasij, ja guosse giehttu girjak subttsasijt viessomájgijstisá.

Ságájdahttem la sijá iednegiellaj julevsábmáj. Ij la guossak åvddåla julevsámegiellaj podkásta almoduvvam.

Dálla ja Dalloj Naima med guksi og kaffe

Naima la dákkir fálaldagáv nuorajda åhtsålam. Juska sån la dat gut ságav buktá, de ålov sunji merkaj oadtjot vájmogielav gullat.

– Sidáv julevsámegiella galggá sæmmi dábálasj álmmugij sjaddat dagu munji. Sidáv mijá histåvrå ja mijá álmmuga histåvrå galggi bessat sajev válldet ja ietjasa perspektijvaj birra subtsastit.

Jørn Robert Knutsen smiler.

Giellarádevadde Árran julevsáme guovdátjin Jørn-Robert Knutsena mielas la podkástan geldulasj ja dárbulasj tiebmá, gånnå nuora bessi oassálasstet vuorrasij viessomis.

Duodden la suv mielas dárbulasj nuorajda gå sámegiella gullu. Sierraláhkáj gå bessi vuorrasap gielajda gulldalit.

– Giella má lassán, nuora oadtju vijdep fálaldagáv, javllá Knutsen podkásta birra.

Språkrådgiver Jørn Robert Knutsen smiler.

Valla suv mielas la julevsámegielagijda hájn guhka gæjnno vádtset.

Binná mediefálaldagás la, ja sunji l gássjel dádjadit manen ij la åvdebut podkástajt dahkam julevsámegiellaj.

– Dát luluj má juo, lågev jage dás åvddåla juo, læhkám podkásta.

Knutsen jáhkká podkásta máhttá aktijvuodav nannit nuoraj buolvaj ja vuorrasij buolvaj gaskan.

– Soajttá måvtåstuhtti nuorajt ságastit ienebut sijáj ádjáj ja áhkoj ja vuorrasap ulmutjij.

Gulldala vuostasj oasev podkástas «Dálla ja dalloj» dánna:

Korte nyheter

  • Badjel 2 proseantta nissoniin snuvssejit áhpehisvuođa čađa

    Álbmotdearvvašvuođa (FHI) logut čájehit ahte 5,4 proseanta buot nissoniin snuvssejit áhpehisvuođa álggus. Dušše bealli dain, sullii 2,3 proseantta, nagodit heaitit snuvssemis go leat áhpeheamit, čállá P4.

    Jagi 2023 dieđihedje 761 nissona ahte sii snuvssejedje go šadde mánáid ládje. 319 nissoniin snuvssejedje ain go áhpehisvuohta nogai.

    - Dát han suorggahahttá hui ollu, go mii diehtit ahte das sáhttet leat stuorra váikkuhusat mánnái, lohká Kreftforeningen váldočálli Ingrid Stenstadvold Ross aviisii.

    Son čujuha dasa ahte váttisvuođat nugo vuolit riegádahttindeaddu ja stuorit riska áratriegádeapmái, sáhttet čuožžilit jus snuvsse dan botta go lea áhpeheapme.

    Mánná sáhttá maid oanehis bottu heaitit vuoigŋamis dahje oažžut vigi baksamis ja guomis.

    - Lea hui dehálaš heaitit. Ja jáhkán eanaš nissonolbmot dihtet dan, dadjá son.

    23 proseantta Norgga nissoniin gaskal 25 ja 34 jagi snuvssejit.

    Hvit snus.
    Foto: Øyvind Sandnes / NRK
  • Fortsetter med rovdyrkonsultasjoner neste uke

    Klima- og miljødepartementet, Sametinget og Norske Reindriftsamers Landsforbund (NRL) hadde i dag sitt andre konsultasjonsmøte om tiltak knyttet til forvaltningen av rovvilt.

    Heller ikke i dette møtet ble de enige om alt, og derfor fortsetter konsultasjonene i neste uke.

    Sametingsråd Berit Marie P.E. Eira, som representerer Flyttsamelista på Sametinget, forteller at de nå først kan ta fatt på de reelle konsultasjonene som angår rovdyrproblematikken.

    – Staten startet konsultasjonene med det som målsetting at i bytte mot disse rovdyrtiltakene skulle reindriftsnæringen gå med på planlagte energiutbygginger i reindriftsområder, sier Eira.

    Dette ble blankt avvist fra Sametinget. Hun påpeker at det oppleves som svært urimelig å komme med slike krav, all den tid Sametinget og reindrifta i flere år har fortalt om hvor store utfordringer reindrifta har med rovdyrtap.

    – På dagens møte ble det omsider enighet om at disse konsultasjonene dreier seg kun om rovdyrproblematikken, forteller Eira.

    Klima- og miljødepartementet har ikke hatt anledning til på kommentere denne saken i dag. På e-post svarer de NRK at henvendelsen besvares mandag.

    Det gjenstår fortsatt flere punkter for partene, og de skal møtes igjen neste uke. Hensikten med tiltakene er å redusere rovvilttrykket i reinbeiteområder der det skal gjennomføres utbygginger.

    Før partene gikk hver til sitt i dag, ble de imidlertid enige om et par hastetiltak som skal gjelde allerede fra i dag.

    – Blant annet skal det nå gis skadefellingstillatelse raskere enn det som er tilfelle i dag. Og vi har også gitt klar beskjed om at slik skadefelling også skal gjelde ørn, sier Eira.

    Selv om flere tiltak kan bli besluttet og settes i verk som følge av disse konsultasjonene, ber regjeringen relevante forvaltningsmyndigheter følge opp og iverksette disse tre tiltakene umiddelbart:

    1. Miljødirektoratet skal ha en økt innsats for å gjennomføre ekstraordinære uttak av jerv, med særlig fokus på områder hvor det over tid har vært store tap til jerv og i områder med bestandstall som har ligget over det regionale bestandsmålet. Uttak i eller i tilknytning til kalvingsområder for tamrein skal prioriteres.
    2. Der lisensfelling ikke gir tilfredsstillende uttelling, skal miljøforvaltningen så langt det er mulig sørge for at resterende kvote tas ut i de områdene der lisensfellingskvote er gitt. Uttak i eller i tilknytning til kalvingsområder for tamrein skal prioriteres. Miljødirektoratet skal gi dette svært høy prioritet.
    3. Senket terskel for skadefelling av rovdyr i kalvingsområder for tamrein som ligger innenfor prioritert yngleområde for rovvilt, innenfor rammene av rovviltforliket.
  • Gáibidit ahte goaskimii ge besset báhčit – jotket konsultašuvnnain boahtte vahkus

    Dálkkádat- ja birasdepartemeanttas, Sámedikkis ja Norgga Boazosápmelaččaid Riikkasearvvis lei odne nubbi ráđđádallančoahkkin boraspire doaibmabijuid hárrái.

    Muhto dán čoahkkimis eaige boahtán ovtta oaivilii, ja danne joatkašuvvet ráđđádallančoahkkimat boahtte vahkus.

    Doaibmabijuid ulbmil lea geahpidit boraspiriid boazodoalloguovlluin, gosa energiijadoaimmaid leat plánegoahtán.

    Sámediggeráđđi Juhána Biera Biret Márjá, Berit Marie P. E. Eira (JSL) muitala ahte sii leat konsultašuvnnain vuos leamaš garra digaštallamat eiseválddiin, ovdalgo sii dál viimmat leat ollen dan muddui ahte dás galgá dušše leat sáhka boraspire vahágiid čoavdimis.

    – Dat lei álggos biddjon dat ulbmil stáhta bealis ahte dat galgá leat dakkár measta lotnolasgávpi, ahte mii galgat dohkkehit daid energiija huksemiid deike, go beare mii oažžut dákkár páhka mii dahká ahte áigot eastadit boraspire roasu, čilge Eira.

    Dát lea dakkár maid son áibbas čielgasit lei dieđihan go álge konsultašuvnnain ahte dan son in ba dohkket ge, ahte sii galget lonuhit daid eatnamiin, go sii leat nu guhkká vuordán ahte juoga dahkko dainna boraspire hálddašemiin.

    Easkka otne de mieđihii stáhta guođđit dien sin energiija gávppašan plána, muitala Eira.

    – Dál otná konsultašuvnnas de lea stáhta bealis boahtán čielgasit ahte dát konsultašuvdna lea dušše dan boraspire roasu eastadeapmái, ii ge čadnu dan energiijapáhkkii, lohká Eira.

    Son deattuha ahte Sámediggi lea guhkká bargan dáid doaibmabijuiguin dan boraspire roasu eastadeamis, ja sii leat dieđusge duhtavačča go lea boahtán dákkár páhkka eiseválddiid beales.

    Gaskavahko jotket konsultašuvnnat boraspirevahágiid eastadeami birra, muhto sii leat gal juo muhtun áššiin dás soahpan ja muhtun doaibmabijut álggahuvvojit juo dál seammás.

    – Das lea dieđus ge dat ahte dat báhčinlohpi galgá addot mihá álkibut, ja mii leat das maid leamaš áibbas čielgasat ahte dat galgá maid guoskat goaskimii, lohká son.

    Dálkkádat- ja birasministtar Andreas Bjelland Eriksen (BB) ii lea vel astan vástidit NRK gažaldagaid dán áššis.

    Departemeanttas dieđihit ahte sii vástidit áššis vuossárgga.

    Vaikko vel eanet doaibmabijut sáhttet mearriduvvot ja álggahuvvot dáid ráđđádallamiid vuođul, de lea ráđđehus juo dáhtton guoskevaš hálddašaneiseválddiid dakkaviđe čuovvulit ja čađahit dáid doaibmabijuid:

    • Birasdirektoráhta galgá bidjat eanet návccaid čađahit liige geatkebivddu, erenoamážiid guovlluin gos geatki guhkit áiggi lea goddán ollu bohccuid ja guovlluin gos mearrelohku lea leamaš badjel regionála nállemihttu. Geatkebivdu galgá vuoruhuvvot guottetbáikkiin.

    • Doppe gos liseansabivdu ii atte dohkálaš bohtosa, galgá birashálddašeapmi nu guhkás go lea vejolaš váruhit ahte olles earri bivdojuvvo dain guovlluin gos liseansabivdoearri lea addon. Guottetbáikkit galget vuoruhuvvot. Birasdirektoráhta galgá dan garrasit vuoruhit.

    • Vuoliduvvon rádji boraspiriid vahátgoddimii dain guottetbáikkiin, gos boraspiriin lea vuoruhuvvon čivganguovllu, boraspiresoabahusa rámmaid siskkobealde.

    Kongeørn
    Foto: Kjartan Trana / NRK