Hopp til innhold

Buollašeamos skábma guhkes áigái

Buollašeamos skábmamánnu guhkes áigái, ja dálvi šaddá vel buollašat, nu oaivvilda ruošša meteorologa. Rávttosvuomis dovdet buollaša.

Ritni
Foto: Else Turi / NRK

Aviissat čállet ahte dát skábmamánnu lea leamaš máŋgga jahkáid dat buollašeamaš. Ja teamperatuvrratge duođaštit ahte aviissat čállet duođaid.

Ášši doaimmaha Ánne Olli

Buolaš dovdo Rávttošvuomisge

Sigvald Persen
Foto: Nrk

Rávttošvuomi ášši Sigvald Persen lohká dál skábmamánus dovdan buollaša bures. Go suge temperatuvramihttár čájehii 30 buolašgráda. Sin guovllus dovdo buolaš vel garraseabbot go sis-eatnamis, dannego go sii dovdet dasalassan njuoskkaáimmu, mii gal čákŋá biktasiid čađa.

Buollašat eai verret go ovdalge

Meteorologalaš Instituhtas Tromssas lohká ges vuosttaškosuleanta Svein Øines muhttin muddui leat duohtan ahte dát mánnu lea leamaš galmmas. Muhto son ii loga gal nu issoras stuorra erohusaid ovddit jagiid ektui. Oaivvilda gal ahte 4-5-6 gráda buollašat leamaš go dábálaččat.

Teamperatuvramihttáriid dieđuid merkot

Meteorolagalaš Instituhta mihttideamit čájehit ahte dán rádjai lea dán mánu 27. beaivi leamaš buollašeamos. Dalle mihtidii sin mihttár Kárásjogas 35 buolašgráda, Guovdageainnus 34.4 ja Čoalbmejávrris/ Svanvikas Mátta Várjjagis 29.7 buolašgráda.

Sirdán mihttáriid eará sajiide


Svein Øines muitala ahte Metorologalaš Instituhta mihttárát leat sirdon eret ovddeš mihttidan sajiin sihke Kárášjogas ja Čoalbmejávrris. Danne ii dieđe vissásit ahte sáhttá go dálá mihttidemiid buohtastahttit ovddit jagiid mihttidemiiguin.

Mihttidan teamperatuvrraid guhká juo

Øines muitala Meteorologalaš Instituhtas leat temperatuvrraid merkon guhká. Kárášjogas mihttidišgohte teamperatuvrraid 1876:s, Guovdageainnus 1889:s ja Čoalbmejávrris 1947:s.

Buollašat leat leamaš ovdalge

Kaldt
Foto: Jimmi Larsen / Colourbox

Skábmamánu 26. beaivvi 1955:s mihttiduvvui Kárášjogas 40.9 buolašgráda, Sihččajávrris seamma beaivvi mihtiduvvui 38.8 buolašgráda. Dál dán skábmamánu 26. beaivvi čájehii Meteorologalaš Instituhta mihttár Kárášjogas 31.4 gráda.

Maŋimuš 1000 jagi buollašeamos dálvi


Aftenposten čállá ahte ruošša meteorologa Vadim Zavodchenkov lohká ahte dát dálvi šaddá buollašeamaš dálvin maŋimuš duhát jagis. Son lea gávnnahan ahte Golf-rávdnjji/ Golfstrømmena johtu ii šat leat nugo ovdal. Nu leage son gávnnahan ahte dát dálvi šaddá maŋimuš duhát jagi buollašeamos dálvin Europas.

NASA ii čuovvol dán jurdaga

Ámeriihkkalaš romfartsorganisašuvdna NASA ii leat seamma oaivilis go
ruošša meteorologa Zavodchenkov. NASA:s eai gal loga doallat deaivása ahte Golf-rávdnji ii šat jođe nu go ovdal. Go sii leat gávnnahan ahte maŋimuš 7 jagis ii leat dán rávnnji johtin rievdan namohanvearage.

De leaš oaidnit gean dieđut dat dollet deaivásaruošša meteorologa vai NASA dieđut. Dát dálvi han dan čájeha.

Publisert

RÁDIOSIIDA

Mer om: RÁDIOSIIDA

Mer fra NRK Sápmi

samisk sølv

Gullsmedens råd: Slik holder du sølvet blankt

Korte nyheter

  • Ådåsa - Julevsábmáj

    – Gássjelisvuohta la ahte dá stuorra teknologijjavidnudagá e rabá sijá prográmmajt

    Sáme giellateknologijja rahtjá teknologijjavidnudagáj vuosstij

    Giellaguoradalle ja giellabargge mielas digitála åvddånahttem vaddá sihke máhttelisvuodajt ja hásstalusájt álggoálmmukgielajda.

    Divvun la sáme duollatjállemdárkástusáv ja boallobievdev dahkam, valla stuorra teknologijjavidnudagá e prográmmajt rabá sáme giellateknologijjaj.

    – Gássjelisvuohta la ahte dá stuorra teknologijjavidnudagá e rabá sijá software-prográmmajt ja masjijnajt sámegiellaj. Nav ahte mij dahkap sáme giellateknologijjav, valla mij ep oattjo dav prográmmajda majt ulmutja adni bæjválattjat, javllá gielladutke Inga Lill Sigga Mikkelsen, gut barggá Divvunin sáme giellateknologijjajn.

    Mikkelsena mielas viertti máhttet gielav adnet jus giella galggá bissot.

    – Dat dahká má ahte mij gudi lip sámegielaga, mij ep besa adnet iehtjama gielajt gå mij adnep digitála ræjdojt. Ja dat la huj alvos ássje, gå jus mijá giela galggi liehket bisso ja giela boahtteájgen, de vierttip mij máhttet adnet dajt juohkka ájnna oasen iellemis.

    Álggoálmmukgiellabargge Canadan ja New Zealandan aj hásstalusáj vásedi sijá álggoálmmukgielaj hárráj, ja giela e gávnnu duola dagu boallobievdijn.

    – Vuojnáv moadda hásstalusájt. Álggoálmmukgiela e vargga internehtan gávnnu, javllá Aiyana Twigg, guhti l gielladutke Canadan.

    Divvun la tjadádam tjåhkanimijt Googleijn ja Microsoftajn.

    – Tjåhkanime li læhkám hávsske ja buorre. Gássjelisvuohta la gå tjåhkanime maŋŋela ij mige sjatta, javllá Divvun-juohkusa jådediddje Sjur Nørstebø Moshagen.

    Google ja Microsoft vásstedi NRK:aj e-påsta baktu.

    – Midjij la ájnas gájka máhtti ietjasa gielav nehtan låhkåt ja tjállet, aj sámegiellaj. Mijá ájggomus la avta biejve doarjjot gájka gielajt ålles væráldin. Dát la barggo mij la jådån, ja dálla gávnnuji badjelasj 100 giela, tjállá Google guládallamdirekterra Sondre Renander.

    – Prográmma ma åvddåla dagáduvvin datåvråjda e desti dåjma, ja applikasjåvnnååvddånahtte hæhttuji aj ietjasa applikasjåvnåjt sirddet balvvaj (nehtaj), tjállá Microsoft guládallamdirekterra Pekka Isosomppi.

    Divvun vásstet návti li dahkam. Valla balvvaversjåvnnå ij la sæmmi buorre dagu dárogiellaj ja ieŋŋilsgiellaj.

  • Ođđasat - norsk

    Samisk språkteknologi møter utfordringer med teknologigigantene

    Språkforskere og -arbeidere mener at den digitale utviklingen både gir muligheter og utfordringer for urfolksspråk.

    Divvun har laget samisk stavekontroll og tastatur, men de store teknologifirmaene åpner ikke opp helt for samisk språkteknologi.

    – Problematikken er at de store teknologiselskapene ikke åpner sine software-programmer og maskiner for samiske språk. Vi lager samisk språkteknologi, men får ikke det implementert i programmer som folk bruker til daglig, sier overingeniør i UiT Inga Lill Sigga Mikkelsen, som jobber med samisk språkteknologi i Divvun.

    Mikkelsen mener at man må kunne bruke språket om det skal være levende.

    – Det gjør at vi samiskspråklige ikke får bruke språket vårt når vi bruker digitale verktøy. Dette er en veldig alvorlig sak, for hvis våre språk skal ha en fremtid så må vi kunne bruke språket i alle aspekter av livet vårt.

    Urfolksspråkarbeidere fra Canada og New Zealand møter også utfordringer for deres urfolksspråk.

    – Jeg ser mange utfordringer. For det første, så er urfolksspråk nesten ikke representert på nett. Dette inkluderer blant annet sosiale medier og tastaturer. Veldig mange urfolksspråk har ikke tastaturer, og mangler derfor representasjon, sier Aiyana Twigg, som er språkforsker i Canada.

    Divvun har hatt møter med Google og Microsoft.

    – Møtene i seg selv har vært trivelige og positive. Problemet har vært at etter møtene skjer det ikke noe mer, sier leder for Divvun-gruppen Sjur Nørstebø Moshagen.

    Google og Microsoft svarer NRK per epost.

    – For oss er det viktig at alle kan lese og skrive sitt språk på nett, inkludert samisk. Vi har en ambisjon om å en dag kunne støtte alle verdens språk. Dette er et stadig pågående arbeid, og vi har nå over 100 språk tilgjengelig, skriver kommunikasjonsdirektør i Google Sondre Renander.

    – Programvarer som tidligere ble laget for
    datamaskiner, vil ikke lenger fungere,og applikasjonsutviklere må også flytte applikasjonene sine til skyen, skriver kommunikasjonsdirektør i Microsoft Pekka Isosomppi.

    Divvun svarer at de har gjort dette. Men at skyversjonen ikke er like bra som på for eksempel norsk og engelsk.

  • Ođđasat - Davvisámegillii

    Stuorradikki digaštallamis: – Dárbbašuvvojit lasi sámegielat bargit veahkkeásahusain

    Stuorradiggi dohkkehii ikte buoridanplána dasa movt eastadit ja dustet mánáid illastemiid ja veahkaválddálašvuođa bearrašiin.

    Stuorradikki digaštallamis maid deattuhuvvui ahte veahkkeásahusain, gos dábálaččat gártet dustet dákkár áššiid, dárbbašuvvojit lasi bargit geat máhttet sámegiela.

    Olgešbellodaga Anne Kristine Linnestad muittuhii ahte váilot sámegielat politiijat ja sámegielat heahteveahkkebargit ieš guđet ge dearvvašvuođasurggiin.

    – Easkka dalle ožžot sámit ge dohkálaš bálvalusa namuhuvvon veahkkebargiin, go dat máhttet sámegiela ja dovdet sámi kultuvrra, logai Linnestad ievttá digaštallamis.

    Su bellodatustit, Erlend Svardal Bøe, ges deattuhii ahte ráđđehus berre hoahpuhit mánáidviesuid ásahemiid davvin.

    Dál gártet ain olu mánát, geat dárbbašit veahki maŋŋá go lea vásihan veahkaválddálašvuođa ja illastemiid, guhkes gaskkaid johtit lagamus mánáidvissui, nu gohčoduvvon barnehus dárogillii, muittuhii son.

    Stuorradikkis lei muđuid stuorra ovttaoaivilvuohta go meannudedje plána.

    Stuorradiggi mearridii maid ovttajienalaččat ahte ráđđehus galgá ásahit mánáide ge seammalágan beaivvát ala (akutt) dustehusa, mii rávisolbmuide fállojuvvo go sii leat vásihan veagalváldima.

    Stortinget
    Foto: Tore Ellingseter / NRK

Langlesing

Gahčosat

  • Telefon Kárášjohka:  78 46 92 00
  • E-post:  sapmi@nrk.no
  • E-post nyhetsredaksjon:  saminyhetsavdeling@nrk.no
  • Redaktør NRK Sápmi:  Johan Ailo Kalstad
Norsk Presseforbund, logo.

Vi arbeider etter
Vær Varsom-plakatens regler
for god presseskikk.

Den som mener seg rammet av urettmessig publisering, oppfordres til å ta kontakt med redaksjonen. Pressens Faglige Utvalg (PFU) er et klageorgan oppnevnt av Norsk Presseforbund som behandler klager mot mediene i presseetiske spørsmål.

Nyhetstips 03030

Kontakt

Hjelp

Tjenester

Produksjon

Salg

Til toppen