Eldrebølga blir dyr og vil krevje upopulære kutt: – Det inneber færre skular

– Det handlar om å gi rett medisin til rett pasient, og at pasientane får den riktige dosen.

Vilde Sortehaug er i ferd med å lage til medisinen som bebuarane på sjukeheimen i Elnesvågen i Hustadvika kommune skal få. Kvardagen er hektisk og det er mykje å gjere.

Men sjukepleiaren tek seg god tid. Det er viktig å ikkje gjere feil.

Ved sidan av står Elisabeth Hagerup. Ho følgjer nøye med når kollegaen gjer i stand medisinen. Det er slik dei jobbar i lag. Og det er slik det skal vere.

Men det krev at det er nok folk med riktig kompetanse.

– Behovet vil auke i framtida. Det inneber at ein må satse meir på eldreomsorga.

• For mange gutar er det vanskeleg å snakke om psykiske problem. Men denne ungdomsskolen har sett gutar sin psykiske helse på agendaen.

Fleire eldre og færre unge

Det blir fleire eldre og færre unge i framtida. Dette er ein demografisk spagat som kjem til å vekse.

I 2030 vil det for første gong vere fleire eldre enn barn i Noreg, slo Statistisk sentralbyrå fast i ein rapport frå 2020.

Det vil krevje meir folk og meir pengar til eldreomsorga i åra som kjem.

I Hustadvika er det venta ei dobling i talet på innbyggjarar over 80 år fram til 2037 medan andelen unge vil gå ned, viser kommunen sin budsjett- og økonomiplan.

– Det inneber at vi må omfordele pengar og gjere nokre smertefulle vedtak. Men vi må vere tydelege og ærlege i vår kommunikasjon med innbyggjarane, seier ordførar Nils Christian Harnes (KrF).

I Hustadvika kommune kan det innebere at spørsmål om å leggje ned eller slå saman skular kjem opp. Dette er betente saker som ofte skaper konfliktar.

– Når vi ser på elevtala så er det naturleg at dette kjem opp i større eller mindre grad framover, seier ordføraren.

Men Jarle Ugelstad Klaveness, som sit for Arbeidarpartiet i kommunestyret, går lenger. Han er ikkje i tvil om kva som ventar politikarane:

Tøffe val

Mange av kommunane i landet kjem til å få kniven på strupen når forskjellen mellom mengda eldre og dei få unge vert for stor. Det meiner seniorrådgjevar Håvard Moe i KS Konsulent AS.

– Anten må dei gi eit dårlegare tilbod til dei eldre fordi det ikkje er nok pengar, eller så må dei starte nokre debattar om skule- og barnehagestruktur som politikarane ikkje på nokon som helst måte har lyst å ta tak i.

Og kommunane har dårleg tid dersom dei skal få det til, seier Moe. Han trur økonomien kjem under press i løpet av få år i mange av kommunane.

– For eitt år sidan sa eg at 100 kommunar vil hamne på Robek-lista innan 2030. No er eg enda meir overtydd. No lurer eg på om dette vil skje enda fortare.

• Mange kommunar er avhengig av å samarbeide for å gje innbyggjarane gode tilbod. Men dei får kritikk for å shoppe samarbeid.

Optimist

Nokre stadar er spagaten mellom eldre og unge allereie i ferd med å skape trøbbel.

I Løten kommune i Innlandet kan fire skular bli slått saman til ein stor, felles barne- og ungdomsskule. Politikarane får saka på bordet i april.

Prognosane viser at kommunen må auke pengebruken på pleie og omsorg med 65 millionar kroner, og redusere i skulen med 15 millionar.

For politikarane kan det bety at dei må ta nokre vanskelege avgjerd i framtida.

Men ordføraren er optimist. Ho peikar på at Løten er ein vekstkommune, og er opptatt av at ein auke i talet på eldre ikkje skal vere noko negativt.

Vil satse på dei eldre

På sjukeheimen i Elnesvågen har Elisabeth Hagerup sett seg ned saman med ein av bebuarane. Det er viktig å ha tid til å snakke saman. Og det gjer godt å ha ei hand å halde i.

Bodskapen frå dei som bur her er at det er behov for meir hjelp. Og situasjonen uroar Elisabeth Hagerup.

– No bør det bli satsa på eldreomsorga. Det har vore varsla lenge, seier spesialsjukepleiaren.