Saemien soptsestimmieteknologije båata daan jaepien. Saemien gïeleteknologijen evtiedimmiedåehkie UiTsne teknologijem dorjeme.
Inga Lill Sigga Mikkelsen gïeledotkijine Divvunisnie barka. Jeahta dah stoerre teknologijesïelth eah nuekies saemien teknologijide geehpehth.
– Ibie serveri sïjse båetieh jalhts jïjtje barkoem dorjeme mij aalkoealmetjh- jïh unnebelåhkoegïelh daarpesjieh, Mikkelsen jeahta.
– Jis ibie maehtieh saemiestidh jïjtje gåetesne, aalvere gaajhkide aalkoealmetjigïelide, dïhte jåarhka.
Saemien staeriedimmiekontrollh mij jaepien 2007 böötin, aaj dåeriesmoerh teknologisïeltigujmie, v.g. Google jïh Microsoft, råakedamme.
Maahta staeriedimmiekontrolle datovresne gibredh, mohte gellieh sïelth jïh skuvlh balve-dïenesjh nuhtjieh, v.g. Office 365 jïh Google Docs.
Saemien staeriedimmiekontrolle gaskeviermesne lea goh programmelissie, tjoerh gaskeviermeste gibredh.
Divvun tuhtjieh saemien staeriedimmiekontrollh gaskeviermesne eah seamma buerie goh daaroengïelesne jallh englaanten gïele juhtieh.
– Jis saemien gïele edtja jieledh, tjoerh gïelem nuhtjedh, Inga-Lill Sigga Mikkelsen jeahta.
– Mijjese vihkeles gaajhkh maehtieh tjaeledh jïh lohkedh jïjtje gieline, aaj saemiengielesne, Googlen kommunikasjovnedirektööre Sondre Ronander aktine e-påastesne NRKse tjaala.
– Googlen ambisjovne lea ihke gaajhkh maehtieh dej gïelem tjaeledh gaskeviermesne akten biejjien. Mijjieh fïerhten biejjien dennie aamhtsine barkeminie, jïh daelie vielie goh 100 gïelh jaksoes utnebe, dïhte jåarhka.
Microsoften kommunikasjovnedirektööre jeahta dej kontovreprogrammevaaroe lea balvesne.
Programmevåaroe mij daatovrese dorjeme leah jåhteme. Dellie applikasjovnedarjoje tjoerh applikasjovnide balvese juhtedh.
Divvun svååroeh dam dorjeme, mohte balve-versjovne ij leah seamma buerie goh daaroengïelesne jallh englaanten gïelesne.
Aaj vielie dåeriesmoerh båetieh gosse edtjh gaskeviermieversjovnem nuhtjedh, Divvun-dåehkien åejvie Sjur Nørstebø Moshagen jeahta.
Sáme giellateknologijja rahtjá teknologijjavidnudagáj vuosstij
Giellaguoradalle ja giellabargge mielas digitála åvddånahttem vaddá sihke máhttelisvuodajt ja hásstalusájt álggoálmmukgielajda.
Divvun la sáme duollatjállemdárkástusáv ja boallobievdev dahkam, valla stuorra teknologijjavidnudagá e prográmmajt rabá sáme giellateknologijjaj.
– Gássjelisvuohta la ahte dá stuorra teknologijjavidnudagá e rabá sijá software-prográmmajt ja masjijnajt sámegiellaj. Nav ahte mij dahkap sáme giellateknologijjav, valla mij ep oattjo dav prográmmajda majt ulmutja adni bæjválattjat, javllá gielladutke Inga Lill Sigga Mikkelsen, gut barggá Divvunin sáme giellateknologijjajn.
Mikkelsena mielas viertti máhttet gielav adnet jus giella galggá bissot.
– Dat dahká má ahte mij gudi lip sámegielaga, mij ep besa adnet iehtjama gielajt gå mij adnep digitála ræjdojt. Ja dat la huj alvos ássje, gå jus mijá giela galggi liehket bisso ja giela boahtteájgen, de vierttip mij máhttet adnet dajt juohkka ájnna oasen iellemis.
Álggoálmmukgiellabargge Canadan ja New Zealandan aj hásstalusáj vásedi sijá álggoálmmukgielaj hárráj, ja giela e gávnnu duola dagu boallobievdijn.
– Vuojnáv moadda hásstalusájt. Álggoálmmukgiela e vargga internehtan gávnnu, javllá Aiyana Twigg, guhti l gielladutke Canadan.
Divvun la tjadádam tjåhkanimijt Googleijn ja Microsoftajn.
– Tjåhkanime li læhkám hávsske ja buorre. Gássjelisvuohta la gå tjåhkanime maŋŋela ij mige sjatta, javllá Divvun-juohkusa jådediddje Sjur Nørstebø Moshagen.
Google ja Microsoft vásstedi NRK:aj e-påsta baktu.
– Midjij la ájnas gájka máhtti ietjasa gielav nehtan låhkåt ja tjállet, aj sámegiellaj. Mijá ájggomus la avta biejve doarjjot gájka gielajt ålles væráldin. Dát la barggo mij la jådån, ja dálla gávnnuji badjelasj 100 giela, tjállá Google guládallamdirekterra Sondre Renander.
– Prográmma ma åvddåla dagáduvvin datåvråjda e desti dåjma, ja applikasjåvnnååvddånahtte hæhttuji aj ietjasa applikasjåvnåjt sirddet balvvaj (nehtaj), tjállá Microsoft guládallamdirekterra Pekka Isosomppi.
Divvun vásstet návti li dahkam. Valla balvvaversjåvnnå ij la sæmmi buorre dagu dárogiellaj ja ieŋŋilsgiellaj.
Språkforskere og -arbeidere mener at den digitale utviklingen både gir muligheter og utfordringer for urfolksspråk.
Divvun har laget samisk stavekontroll og tastatur, men de store teknologifirmaene åpner ikke opp helt for samisk språkteknologi.
– Problematikken er at de store teknologiselskapene ikke åpner sine software-programmer og maskiner for samiske språk. Vi lager samisk språkteknologi, men får ikke det implementert i programmer som folk bruker til daglig, sier overingeniør i UiT Inga Lill Sigga Mikkelsen, som jobber med samisk språkteknologi i Divvun.
Mikkelsen mener at man må kunne bruke språket om det skal være levende.
– Det gjør at vi samiskspråklige ikke får bruke språket vårt når vi bruker digitale verktøy. Dette er en veldig alvorlig sak, for hvis våre språk skal ha en fremtid så må vi kunne bruke språket i alle aspekter av livet vårt.
Urfolksspråkarbeidere fra Canada og New Zealand møter også utfordringer for deres urfolksspråk.
– Jeg ser mange utfordringer. For det første, så er urfolksspråk nesten ikke representert på nett. Dette inkluderer blant annet sosiale medier og tastaturer. Veldig mange urfolksspråk har ikke tastaturer, og mangler derfor representasjon, sier Aiyana Twigg, som er språkforsker i Canada.
Divvun har hatt møter med Google og Microsoft.
– Møtene i seg selv har vært trivelige og positive. Problemet har vært at etter møtene skjer det ikke noe mer, sier leder for Divvun-gruppen Sjur Nørstebø Moshagen.
Google og Microsoft svarer NRK per epost.
– For oss er det viktig at alle kan lese og skrive sitt språk på nett, inkludert samisk. Vi har en ambisjon om å en dag kunne støtte alle verdens språk. Dette er et stadig pågående arbeid, og vi har nå over 100 språk tilgjengelig, skriver kommunikasjonsdirektør i Google Sondre Renander.
– Programvarer som tidligere ble laget for
datamaskiner, vil ikke lenger fungere,og applikasjonsutviklere må også flytte applikasjonene sine til skyen, skriver kommunikasjonsdirektør i Microsoft Pekka Isosomppi.
Divvun svarer at de har gjort dette. Men at skyversjonen ikke er like bra som på for eksempel norsk og engelsk.
