Utan personstemmer hadde det vore fleire kvinner i kommunestyra

Sjølv om Stortinget nærmar seg halvparten kvinner og halvparten menn , står det dårlegare til i kommunestyra.

I norske kommunar er det framleis berre fire av ti representantar som er kvinner.

– Auken dei siste 20 åra er veldig liten. Det har gått oppover, men veldig sakte, seier forskar og statsvitar Jo Saglie.

Han jobbar på Senter for likestillingsforsking ved Institutt for samfunnsforsking

I 2003 var det om lag 35 prosent kvinner i norske kommunestyre. I 2019, sist gong det var lokalval, hadde talet stige til ørlite over 40 prosent.

To prosentpoeng på elleve år

Sidan 2011, då dåverande kommunal- og regionalminister Liv Signe Navarsete vurderte å sette eit krav om lik kjønnsrepresentasjon på politiske lister , har det gått opp to prosentpoeng frå 38 prosent.

Det vil Senterkvinnene i Rogaland gjere noko med. Saman med fleire andre parti har dei starta ein kampanje på sosiale medium der kvinner som allereie er i politikken oppfordrar andre kvinner til å seie ja til å stå på politiske lister.

Så langt har landbruks- og matminister Sandra Borch (Sp), partileiar Une Bastholm (MDG) og tidlegare SV-politikar Tora Aasland komme med oppfordringa.

– Vi veit jo ikkje om dette har noko å seie, men vi trur i alle fall ikkje at det blir verre, seier Marte W. Nesheim, leiar i Senterkvinnene i Rogaland.

Det er ikkje tilfeldig at initiativet dukka opp akkurat i det fylket. Rogaland er eit av fylka kor kvinneprosenten i kommunestyre samanlagd er lågast.

Personstemmene senkar kvinneprosenten

– Viss det berre hadde vore partia sine lister som avgjorde, hadde det vore 44,6 prosent kvinner i kommunestyra, seier Saglie.

Veljarane kan nemleg gi personstemmer når dei stemmer. Anten ved å setje eit kryss ved ein kandidat, eller ved å skrive namnet på ein kandidat frå eit anna parti på lista ein puttar i valurna.

– Vi har ikkje nokon grunn til å tru at veljarane har eit bevisst ønske om menn framfor kvinner. Men det kan vere at mange stemmer på folk som har ein synleg posisjon i kommunen eller lokalsamfunnet. Det er oftare menn enn kvinner, seier Saglie.

Forskjellane mellom fylke og kommunar kan ha med fleire ting å gjere, ifølgje han. I små kommunar med få kommunestyrerepresentantar kan det vere vanskelegare å få til ei lik fordeling. Det kan også vere regionale forskjellar.

– Det kan vere område som har ein mindre likestilt kultur, seier han.

Fleire ordførarar og kvinner i formannskap

Men noko som har skjedd, er at vi har fått fleire kvinnelege ordførarar. I 1995 var fordelinga til dømes 16 prosent kvinner og 84 prosent menn, men etter 2019-valet hadde kvinneprosenten auka til 35 prosent.

Også i formannskapa er kvinneprosenten høgare enn i kommunestyra.

– Her seier lova at partia skal sørge for minst 40 prosent kvinner så langt det er mogleg, seier Saglie.

Og kva kvinneprosenten i formannskapa er? 44 prosent, ifølgje forskaren.

Så langt har mottakinga av kampanjen i Rogaland vore positiv, ifølgje Nesheim i Senterkvinnene. Og neste steg er å vende seg mot veljarane.

– I fasen vi er i nå, er det viktig å få kvinner til å stille på listene. Når vi nærmar oss valkamp, må oppfordringa til veljarane vere at ein må krysse av kvinner, seier ho.

Sitt neste møte har dei i september.