Ueinig om ultraprosessert mat: – Det må vera lov å kosa seg

– Eg et når eg er svolten og når eg et, et eg det eg har mest lyst på utan å tenka på om det er rawfood, prosessert eller ultraprosessert mat.

Det seier komikar og skodespelar Hans Morten Hansen, kanskje mest kjend gjennom karakteren Gullestad i TV-serien «Side om side».

Han skildrar forholdet sitt til mat som lidenskapleg, og blir provosert av å bli fortalt kva han burde eta.

NRK snakkar med han før han skal diskutera ultraprosessert mat i Debatten.

– Altså eg kan hamna i ei stygg ulykke på veg til NRK i kveld, eg. Eg har ingen garantiar for at ikkje det skjer, og då kjem eg ikkje til å jubla fordi eg har ete sunt dei åra eg har levd, seier Hansen.

Vil ha biff, pizza og pasta

På sosiale medium er det fullt av matpåverkarar som kjem med kosthaldsråd.

Mellom anna har påverkar og forfattar av boka «Barnematrevolusjonen», Maja Skogstad, gått hardt ut mot ultraprosessert mat.

– Me må snakka om at maten me kjøpar kan vera helseskadeleg. Ein blir slapp og dårleg av ultraprosessert mat, seier ho.

Sjå Debatten om ultraprosessert mat her:

Komikar Hansen synest det er fint å læra ungane sine sunne matvarer, og seier han prøver på det same.

– Men eg må få lov til å kosa meg, og folk må få ta sine eigne val. Det er derfor eg blir smått provosert av menneske som seier at du må gjera det, du må gjera det, du må gjera det, seier Hansen.

Sjølv er han glad i lyst brød, biff, pizza, pasta og burgarar. Han seier han et grønsaker også.

– Viss potet er ei grønsak. Eg kunne godt berre ete ei skål med poteter om det var om å gjera, men eg er ikkje den som er ivrigast i salatbaren på supermarknaden, det er eg ikkje, seier Hansen.

59-åringen seier helsa er bra trass at han har diabetes type 2, høgt blodtrykk og høgt kolesterol. Alt dette tar han medisinar for, seier han, og pilene peikar riktig veg.

– Sist eg var hos legen fekk eg beskjed om at eg hadde blodtrykk som ein 18-åring, seier Hansen.

Å kosa seg til kreft

Skogstad, som står bak Instagram-kontoen «ernaeringsmamma» og har ei mastergrad i samfunnsernæring, er sjokkert over matfilosofien til Hansen.

– Viss du er opptatt av eit godt liv, så er det ikkje eit særleg godt liv å få kreft og andre sjukdommar, seier Skogstad.

På Instagram-kontoen har eit av innlegga tittelen «Kose seg til kreft», der ho går ut mot det ho kallar kose-kulturen rundt mat i Noreg.

– Dette betyr ikkje at me ikkje skal kosa oss, men at me må redefinera kva kos er, skriv ho i innlegget.

Ho meiner matindustrien har fått for stor makt når det kjem til informasjonen om kva som er sunn mat.

– Det er dei som får fortelja om fordelane med sine produkt og dei sunnvaskar produkta sine, slik at dei står fram som sunnare enn råvarene, seier Skogstad.

Ho drar fram eksempel som nøkkelholmerka frukostblandingar, tubeost og sukkerfri brus.

– Viss du får vita at den kunstige søtinga potensielt kan endra tarmfloraen din, så freistar det ikkje like mykje lenger.

Fagfolka er ueinige

Professor ved Universitetet i Bergen (UiB), Simon Erling Nitter Dankel, har forska seg fram til at ultraprosessert mat aukar risikoen for kreft mellom seks og 20 prosent.

– Me har kome opp i eit nivå me burde vera bekymra over, seier Dankel.

Han seier at eit høgare nivå av ultraprosessert mat i kosthaldet kan føra til fedme, diabetes type to, depresjon og angst.

Forskar ved Universitetet i Oslo, Jacob Juel Christensen, er ikkje like bekymra som UiB-professoren.

– Det er masse studiar som viser det Dankel påpeiker her, men det betyr ikkje at det er ein årsakssamanheng, seier Christensen.

Han seier det er fordelar med ultraprosessert mat.

– Samanliknar du vanleg brus med kunstig søta brus, er det fordelaktig for betre vektkontroll. Mjuk plantemargarin samanlikna med smør har også effekt på ulike karsjukdommar.

Lege Charlotte Salter seier ultraprosessert mat er laga for å gjera oss avhengige av maten.

– Det er veldig farleg, fordi når du et mykje ultraprosessert mat og ikkje blir ordentleg mett fordi dei tar ut fleire næringsstoff og fiber, betyr det at du ønsker å eta meir, seier Salter.