Etter femti år i teneste er dei eldste straumkablane mellom Noreg og Danmark nesten utkøyrde. Kva no?
Ifølge Senterpartiet er dei pensjonsklare kablane eit godt høve til å ta ned eksponeringa mot utlandet.
På landsmøtet i mars vedtok partiet at to av Skagerrak-kablane kan få døy i fred i 2026, utan arvefølge.
Men sist veke erklærte Statnett at det vil vere «rasjonelt for det norske kraftsystemet å reinvestere dei to eldste Skagerrak-sambanda».
Dei varsla samtidig ei fagleg utgreiing og at dei var i dialog med danske Energinet om vegen vidare.
Ifølge stortingsrepresentant for Senterpartiet, Per Olaf Lundteigen eit sikkert teikn på at prosessen med å erstatte kablane alt er i gang.
– Heilt i strid med det som står i Hurdalsplattforma, seier han til Klassekampen.
Energiministeren: – Ikkje tatt noka avgjerd enno
Regjeringa avlyste i fjor den planlagde kabelen til Skottland (NorthConnect).
Nyheita blei først kunngjord av Senterpartiet, og ikkje olje- og energiminister Terje Aasland (Ap) som historisk har vore meir positiv til kraftutveksling med Europa.
Aasland avviser overfor NRK at signala frå Statnett er første steg mot å fornye «ekteskapsløftene» til Danmark.
– Dette er to straumkablar som nærmar seg 50 år og det er viktig at Statnett greier kva ut som skal skje med dei vidare. Eg vil understreke at det ikkje er tatt noka avgjerd i denne saka, seier han til NRK.
Han viser til at Statnett også skal vurdere det såkalla «nullalternativet», der kablane ikkje blir erstatta.
Til Lundteigen har han følgande helsing:
– Eg minner om at denne regjeringa har sagt nei til utanlandskabelen NorthConnect, i tråd med regjeringsplattforma. Det er eit klart eksempel på at vi står ved det vi har sagt.
– Tida for nye utanlandskablar er forbi, seier finansminister og Sp-leiar Trygve Slagsvold Vedum. Her saman med olje- og energiminister Terje Aasland, som ikkje er like kategorisk.
Foto: NTB– Heilt uhøyrt
Noreg har drive kraftutveksling med Norden og Europa sidan 60-talet.
Dei siste åra har delar av systemet vorte meir omstridd, ikkje minst «Englandskabelen», som kom i drift i 2022.
Opninga fall saman med høgare straumprisar, som utløyste krisegrep frå regjeringa for å dempe «prissmitten» frå kontinentet.
Statnett har publisert ein analyse som seier at kablane påverkar prisane i Noreg med cirka 10 prosent.
Den energipolitiske spenninga mellom regjeringspartia Senterpartiet og Arbeidarpartiet har elles vore synleg i samband med implementeringa av EUs fornybardirektiv.
I mars kom konflikten ut i ope lende da den europeiske energikommissæren Kadri Simson sa til NRK at Noreg måtte få opp farten med å implementere direktivet frå 2018.
– Heilt uhøyrt, kvitterte Marit Arnstad (Sp).
– Det er uhøyrt ho nærast kjem med truslar om at Noreg må bygge fleire kablar og bli med i EUs energimarknad.
EØS-vennlege Arbeidarpartiet er på si side positive til Fornybardirektivet, og har dessutan eit mål om å redusere køen av EU-direktiv som «stangar» mot norskegrensa.
Så langt er det usikkert kor mykje politisk kapital Arbeidarpartiet vil bruke på å presse gjennom direktivet, og kor mykje Senterpartiet vil sette seg til motverje.
Eit tredje alternativ er at saka blir ytterlegare utsett.
Slik har Norge blitt tettere koblet på Europa med kraftkabler
Norge er en del av et kraftmarked som er knyttet til Sverige, Danmark, Storbritannia, Tyskland, Polen, Russland, Nederland og Baltikum med kabler. Målet er å jevne ut prisforskjeller og å styrke energisikkerheten.
– Ikkje aktuelt å fornye desse kablane
I alt har 17 norske utvekslingskablar for straum ein total overføringskapasitet på 8500 MW.
I tillegg til å drøfte om Skagerrak-sambanda SK1 og SK2 skal erstattast, skal regjeringa vurdere om overføringskapasiteten skal aukast.
Forbundsleiar i Industri Energi, Frode Alfheim, la press på regjeringa allereie for eit år sidan.
– Vi forventar at regjeringa seier klart frå til Statnett at det ikkje er aktuelt å fornye desse kablane.
Statnett og Energinet driv fire straumsamband mellom Noreg og Danmark, kjent som Skagerrakforbindelsene.
Foto: Statnett- NRK
Une Bastholm, MDG
Dette er ikkje tida for å kutte ut kapasitet for kraftutveksling med nabolanda våre. Vi står midt i ei krevjande tid for energisikkerheita vår og eit avgjerande tiår for klimaet. Eg er bekymra for at færre kablar kan bety fleire naturinngrep i Noreg fordi vi kan miste reservekapasitet viss desse kablane blir lagde ned.
- Thomas Ystrøm
Åslaug Haga, leiar i Fornybar Noreg
Europa byggjer ut store mengder fornybar energi, og desse kablane er tilgangen vår til den krafta. Vi skal sjølvsagt vente på konsekvensane frå utgreiinga til Statnett, men det er allereie no svært mykje som tilseier at vi bør skifte ut desse kablane.
- Stein Eide / NRK
Trygve Slagsvold Vedum, finansminister
Senterpartiet meiner det ikkje er nokon grunn til å fornye dei konsesjonane. Det er det klare primærstandpunktet vårt. Vi meiner tida er forbi for store, nye utanlandskablar.
- Petter Larsson / NRK
Terje Aasland, energiminister
Det er ikkje sjølvsagt at vi skal investere i desse kablane.
- Ihne Pedersen
Sofie Marhaug, Raudt
Nye kablar vil auke prissmitten og gi oss dårlegare kontroll over krafta.
- Statnett
Christian Færø, direktør i Statnett
Mellomlandssambanda er ein viktig del av framtidas kraftsystem, og bidrar til betre utnytting av det nordiske og europeiske kraftsystemet. Mellomlandssamband skal gi gjensidig nytte for landa som er knytt saman. Noreg går mot ein svekt kraftbalanse, og alternativet til utveksling av kraft med utlandet er å bygge ut meir kraft og nett i Noreg.
