Sel gjer jobben for å finne klimasvar i Sørishavet

Ei gruppe forskarar frå Norsk Polarinstitutt har vore på Bouvetøya i vinter. Der har dei utstyrt 15 elefantselar og 20 pelsselar med satellittsendarar. Økolog Andrew Lowther har Sørishavet som spesialfelt, og var toktleiar.

– Satellittsendarane gir oss informasjon om kvar selane oppheld seg i dette enorme havområdet, og kor djupt dei dykkar. I tillegg får vi, takka vere selane, data om saltinnhald og temperatur i havet. Dette er blant anna viktig for klimaforskinga i Antarktis, seier Lowther.

– Utan selar «på jobb», ingen data

– Korleis vil du karakterisere den innsatsen selane gjer?

– Den er heilt avgjerande. Vi kan rett og slett ikkje samle inn denne informasjonen på nokon annan måte. Det ville vere ekstremt dyrt å dra ut med skip i dette området, seier Lowther.

– Selane er med andre ord svært nyttige «forskingsassistentar» for oss. Dei samlar inn alle data – vi analyserer det vi får inn.

Rett frå selen til forskaren sin PC

Bouvetøya ligg midt i Sørishavet, mellom Sør-Afrika, Sør-Amerika og Antarktis. Øya blir rekna som den mest isolerte staden i verda. Sidan midten av 1990-talet har Norsk Polarinstitutt drive forsking og overvaking dyre- og fuglelivet her.

Arbeidet er ledd i eit internasjonalt program for overvaking av økosystemet under Konvensjonen for bevaring av marine levande ressursar i Antarktis (CCAMLR).

Ein ny stasjon blei sett opp vest på øya i januar 2014, etter at den gamle bles på havet i 2007. Forskarar frå Norsk Polarinstitutt er på tokt her kvart tredje år.

• Les også: Ny «ekstremstasjon» på Bouvetøya
• Les også: Polsk milliardær ville etablere selskap på Bouvetøya

Det er rundt 70.000 Antarktis-pelsselar og ca. 200 elefantselar (sjøelefantar) på Bouvetøya. Elles er dyre- og fuglelivet dominert av pingvinar og eit titals andre fugleartar.

Selane som ute er på «forskingsoppdrag», var ferdig utstyrte med sendarar for rundt åtte veker sidan.

– Vi får inn data kvar einaste dag, rett frå sendarane ute i Sørishavet til datamaskinane på kontoret her i Tromsø, seier Andrew Lowther.

2000 meter ned i havet

Lowther fortel at det kjem inn signal heilt frå kysten av Dronning Maud Land i Antarktis. Dit er det 1700 kilometer.

– Vi har også selar som no er nærare Afrika enn Bouvetøya. Dei dekkjer faktisk ein stor del av Sør-Atlanteren og Sørishavet for oss, seier han.

Han legg til at elefantselane dykkar heilt ned til 2000 meters djup.

Måler temperatur under isen

Lowther trekkjer fram observasjonane ved kysten i Antarktis som spesielt viktige. Her ligg det is som flyt på havet, såkalla isbremmar. Ein isbrem er frå rundt 100 til 2000 meter tjukk.

Isbremmane er svært viktige i den internasjonale klimaforskinga. Forskarane prøver å finne ut i kva omfang dei smeltar frå undersida som følgje av temperaturauke i havet.

Selane som no er «på oppdrag» i området går også inn under isen, og gir forskarane klimadata som det elles ville vere svært vanskeleg å hente ut.

– Dyra som allereie er komne ned til Dronning Maud Land, sender oss data som heilt klart viser oss at det kjem varmare havvatn inn under isen. Og når isen smeltar, blir saltinnhaldet i havet mindre. Derfor er målingane både av temperatur og saltinnhald svært viktige, seier Lowther.

Han vil ikkje trekkje nokon endelege konklusjonar enno, sidan målingane nyleg har starta. Men i oktober/november håpar han å kunne ha stort nok datamateriale til å kunne samanlikne med observasjonar som blei gjort i 2008, i samband med det internasjonale polaråret.

Då blei det også sett satellittsendarar på sel på Bouvetøya, og målingane viste at det var tilførsel av varmt vatn djupt nede i havet, og at dette førte til smelting under iskappa. Det same blei gjort i 2015

Lang tidsserie

– Først når vi kan sjå målingane frå i år, 2015 og 2008 i samanheng, kan vi seie noko om utviklinga over tid, seier Lowther.

Dette vil vere første gong forskarane kan presentere data som er henta inn over ein så langt tidsperiode.

– Då kan vi seie meir om korleis havet påverkar klimaet både i Antarktis og internasjonalt. Og vi har eit solid grunnlag for å seie meir om korleis det globale klimaet vil endre seg framover.

Klima- og miljøminister Ola Elvestuen (V) følgjer forskingsarbeidet på Bouvetøya med stor interesse.

– Sårbart økosystem

– Kunnskapen frå dette forskingsprosjektet har stor verdi for det internasjonale samarbeidet om forvaltninga av det sårbare økosystemet i Antarktis. Forskinga sørgjer også for viktige data til dei globale klimamodellane, seier Elvestuen.

• Les også: Forskarar bom fast på grunn av smelting i Antarktis

– Dronning Maud Land er eit naturområde som er viktig for heile verda. Kunnskapen forskarane hentar inn frå elefantsel på Bouvetøya gjer oss betre i stand til å ta vare på eit økosystem i endring, legg han til.