Lærdalselvi var kjend som ei av dei mest eksklusive storlakselvane i verda. I 1996 vart Gyrodactylus salaris oppdaga. Sidan elva er viktig for den nordatlantiske villaksstamma er det blitt jobba intenst for å bli kvitt parasitten.
Først hausten 2017 får forskarane vite om dei kan friskmelde elva.
Også lakseelvane Rauma og Vefsna er blitt behandla. Til saman har kampen mot laksedreparen i dei tre vassdraga kosta 200 millionar kroner, ifylgje tal frå Miljødirektoratet.
Motyting
Og nettopp difor vil Miljødirektoratet at deler av fisket skal opnast for ålmenta. Sidan Lærdalselvi står fyrst i køen for ei eventuell friskmelding, vil kravet om openheit kome fyrst her.
- Les også: Eventyrleg sesongstart i Lærdalselvi
– Stortinget seier at der det offentlege har brukt monalege midlar blir det forventa noko attende i form av at folk flest skal få fiske til ein lågare pris i ein gitt periode. Dette kan seksjonerast opp og fordelast mellom valda, eller det kan etablerast soner der fiskekort får ein makspris, seier seniorrådgjevar Helge Dyrendal i Miljødirektoratet til NRK.
Det er ei endring i 2013 i lova om laks og innlandsfisk som gjev heimel for å krevje at fisket skal opnast for ålmenta dersom fellesskapet har brukt store summar.
Eksklusivt
– Retningslinene vi har er at minst 50 prosent av fisket skal vere tilgjengeleg for folk, seier Dyrendal.
– Lærdalselvi er ein av dei mest eksklusive lakseelevane vi har her i landet og det vil ikkje vere rart om den vanlege laksefiskar ville prøve lukka der, seier han.
- Les også: Her er den første laksen på 17 år
At elvane skal opnast meir for ålmenta betyr at også barn, eldre og funksjonshemma, både nordmenn og utlendingar, skal få lettare tilgang.
I dag er desse gruppene i praksis ekskludert.
– Pris, bortleigde for heile sesongen til ein avgrensa krins, tilleggstenester, guiding og overnatting er måtar å ekskludere på. Miljødirektoratet ser helst at ein har eit breitt spekter i kvart vassdrag som tek omsyn til ålmentas ulike behov, seier Dyrendal.
Seniorrådgjevar Jon Gladsø hjå Fylkesmannen i Sogn og Fjordane seier dei vil vurdere eit meir ålment fiske i Lærdalselvi.
– Vi får sjå kor tilgjengeleg elva er i dag, og om det er godt nok. Elles bør vi opne for eit meir tilgjengeleg fiske, seier Gladsø.
Ventar og ser
Leiar i Lærdal elveeigarlag, Lasse Sælthun, er kjend med lovendringa og seier dei ventar og ser kva Miljødirektoratet eller Fylkesmannen eventuelt kjem med.
LEIAR: Lasse Sælthun i Lærdal Elveeigarlag.
Foto: Sondre Dalaker / NRK– Men elveeigarlaget og lokale krefter har også lagt ned monalege beløp i oppattbygginga av laksestamma. Det må også inn i reknestykket, seier Sælthun.
– Korleis legg de til rette for at ålmenta får meir tilgang til fiske i dag?
– Det er ikkje slik at det ikkje er mogleg å kome til i Lærdalselvi. Alle kan leige om dei er tidleg ute. Så kan nokon seie at det er dyrt, men eg er ikkje så sikker på om det er dyrare i Lærdal enn andre elvar det er naturleg å samanlikne seg med, seier Sælthun.
Helge Dyrendal seier Miljødirektoratet har ei rekkje tiltak dei kan setje i verk for å få til eit meir ålment fiske.
– Men erfaringa viser at vi plar komme til semje med rettshavarane om ei løysing, seier Dyrendal.
