Fann høg mann frå jernalderen med ryggvondt og biholebetennelse

Ein gong på 700-talet blei ein mann gravlagt på Hov gard i Lofoten.

Jernaldermannen var relativt ung. Ein stad mellom 25 og 35 år.

Med seg i grava hadde han ein øks, ein kam og to knivar.

I 2020 blei grava oppdaga.

No er arkeologane ferdig med å analysere funna.

Men det er framleis mange mysterium. Eit av dei handlar om ei tann.

Hadde med seg kam i grava

Så kven var denne mannen?

– Vi veit at det var ein ung mann i sin beste alder då han døydde. Sidan han hadde spyd og øks kan han ha hatt eit krigaransvar.

Det seier arkeolog og prosjektleiar Anja Roth Niemi.

Det var nemleg vanleg på den tida at ein måtte vere i beredskap for å kunne gå i strid. Særleg den øvre klassen var lært opp i våpenkunst.

– Han har nok tilhøyrt dei som leia i området, seier Niemi.

Men i tillegg til våpen hadde mannen på Hov med seg ein kam i grava.

– Var han òg ein barberer?

– Kammar er faktisk vanlege funn i vikinggraver. Bildet av skjeggate vikingar stemmer nok ikkje med korleis verkelegheita var. Dei var nok litt opptatt av utsjånaden.

Mannen var lagt ned i ein grop i bakken, liggande på sida med beina trekt opp under seg.

Arkeologen seier at dei har sett både folk som ligg på ryggen, og folk som ligg på sida i vikinggraver.

– Det kan vere at det speglar av noko om individet som ligg i grava.

No er gjennomsnittshøgden for unge norske menn i overkant av 180 cm.

Denne mannen var mellom 172 og 178 cm høg. Med andre ord ville han ikkje ha vore særleg høg etter dagens standard.

Men på denne tida var det ganske høgt.

– Ein kan si at det er ein god høgde, men han var ikkje ein ruvande kjempe.

Tannmysteriet

– Men kvifor døydde han?

– Det er mykje av livet som set spor på skjelettet. Ein kan sjå små spor etter slag og betennelsar, men vi kan ikkje finne ut av dødsårsaka berre på grunn av skjelettet.

– Men det får berre bli eit mysterium. Han kan ha vore forkjølt eller hatt ein infeksjon.

Likevel kan dei seie ein del om livet mannen levde ut ifrå skjelettet.

Som folk i dag hadde han sine kvardagsting å stri med. Denne mannen hadde eit smertefullt brot i ryggen.

I tillegg hadde han biholebetennelse.

– Vi kunne sjå spor om at han ikkje hadde like mykje velstand då han veks opp på skjelettet. Det er ikkje urimeleg å tenkje at det nokre år var mindre mat, eller at han var litt sjuk.

I tillegg veit arkeologane at han har brukt høgre arm mykje. I ein slags rotasjonsrøynsle.

– Vi veit ikkje nøyaktig kva det kan vere. Men det kan sjå ut til å vere ein type kasting.

Kanskje var han særleg opptatt av øksekast? Eller spydkasting?

I tillegg er det ein ting som forskarane har undra seg over.

Nokre år før mannen døydde mista han ein tann. Ein tilsvarande tann blei funne ved underkroppen.

– Tok han vare på tanna og bar ho med seg?

– Vi har informasjon om at dei tok vare på tenner i yngre jernalder. Til dømes mjølketenner. Ein hadde dei med seg som ein amulett eller lykkebringar, seier arkeologen.

– I grav frå 1998 har vi også funne ein tann. Det kan ha vore ein lokal tradisjon å bere med seg ei ekstra tann.

Ein brikke i eit puslespel

På Hov i Lofoten er det fleire ting som tyder på at staden var viktig i jernalderen.

Det er nemleg funne fleire gravhaugar i området. Det kan rett og slett sjå ut til at staden var eit lite senter på den tida.

– Hov har vore ein av storgardane som var leia av ein lokal overklasse.

Bakgrunnen for at mannen blei funne i 2020 var at dei var planlagt ein ny campingplass på staden.

Arkeologen håper andre er like gode til å melde frå om dei finn gravar eller andre gamle funn.

– Dette er berre ein brikke i eit stort puslespel. Kvar brikke gir eit riktigare bilde av heilskapen.

– Nord-Noreg veks fram på denne tida. Du får ein tydeleg etablering av aristokrati og handel som ein ser vidare i vikingtida, seier Niemi.

Nett for Hov viser det til ein lang kontinuitet der det har budd folk i fleire hundre år. Niemi kallar funnet ein felles arv for oss alle.