Er det plass til meg på bygda?

Det er sommar, og Maria Refsland (27) er heime i Flekkefjord på ferie. Ho er på kafé med ein person ho ikkje har for vane å gå på kafé med. Men no sit dei her.

Han er ein konservativ kristen mann.

Ho er ei dame som likar damer.

Dette er ein samtale ho har ønskt seg lenge. Ein samtale som blir viktig når ho skal bestemme seg for om ho skal flytte heim eller ikkje.

Alt dette kan bli ditt

Dagen før står Maria i hagen til far sin på Lilleheia. Her har ho panoramautsikt over Søyland, den delen av Flekkefjord som prega barndomen hennar.

Det har alltid vore planen å flytte tilbake hit.

Ho peikar ned på barnehagen der ho og kompisen, Erik, leika Sinbad sjøfafareren. Og der, litt lenger borte på kyrkjegarden, ligg morfar gravlagd.

– Alt dette kan bli ditt, seier ho til seg sjølv og ler.

For Maria kjennest det ikkje ut som å flytte til bakevja å ende opp i Flekkefjord. Tvert imot synest ho at heimstaden pulserer.

Trass bystatus er Flekkefjord eit lite og tett samfunn. Ei sørlandsperle med litt over ni tusen innbyggarar. Det er ikkje berre Maria som har planar om å vende tilbake, heile vennegjengen har som mål å slå seg ned her når dei er ferdige med utdanning.

Eit par av dei har allereie flytta heim. Andre nærmar seg og bur i Stavanger eller Kristiansand.

Kvar gong nokon får seg kjærast, jobbar dei andre hardt for å selje inn Flekkefjord som den perfekte staden å flytte til.

Sjølv har Maria budd i Oslo dei siste åra, men det er ikkje der ho ser føre seg at ho skal etablere seg.

Draumen for henne er å vende tilbake til Flekkefjord.

Men.

Etter som tida går er ho blitt meir og meir usikker på om det er så lurt.

For er det eigentleg plass til sånne som henne der?

Ei sånn som er fødd og oppvaksen på bygda, men som har flytta til byen og dyrkar grønsaker i kasser på balkongen, les Klassekampen og er opptatt av klima.

Og som er skeiv.

Når Maria les kronikkar og innlegg som på ulike vis ber folk om å flytte heim igjen, lurer ho på om dei gløymer litt kven dei spør.

– Altså, då spør dei ein balkongdyrkande homo som stemmer Raudt. Vil distriktet ha det?

Noko seier henne at det å gå hand i hand med ei dame på butikken vil vekke litt meir oppsikt i Flekkefjord enn i Oslo, og at det i bakhovudet hennar alltid vil kvile ei lita stemme som lurer på kva andre tenker.

På mange måtar verkar det lettare å bli i byen.

Streite, ikkje skeive

I ei undersøking Distriktssenteret publiserte i år, kom det fram at mange unge vaksne er positive til å busette seg utanfor storbyane.

Men eit av fellestrekka er at desse er streite, ikkje skeive.

– Det er ikkje sånn at alle som er rare, har flytta ut. Det er det ikkje, men …

Maria tar sats.

– Dette er jo Sørlandet. Flekkefjord har jo alltid vore ein konservativ og tradisjonell by. Mange er kristne her, og det er sjølvsagt ein høg konsentrasjon av kyrkjer og bedehus.

Klarer ikkje sjå føre seg eit familieliv

Maria har tatt plass i sofaen på det som er rommet hennar når ho er heime på besøk. Ho veit om andre skeive i Flekkefjord, men kan telje dei på éi hand. Det er ingen av dei som har stifta familie.

– Eg lurer jo på korleis eg blir møtt viss eg flyttar heim med ei dame, og spesielt viss eg skal ha barn, seier ho.

– Det veit eg ikkje om eg skal ha, men det er ofte ein ting skeive har til felles. Der andre ser føre seg at dei skal bu i eit hus med mann og barn, er det veldig mange skeive som ikkje klarer å sjå føre seg eit familieliv.

– Er det noko du ikkje har klart?

– Ja, eg har aldri klart å sjå føre meg det. Eg slit framleis med det no. Det er vanskeleg å sjå føre seg at eit familieliv kan fungere. Det er skremmande å tore å drøyme om at eg skal finne nokon å få familie med.

Då ei venninne spurde henne direkte om ho kanskje likte jenter, i ein chat ein gong, svarte Maria at ho var aseksuell.

Ho visste ikkje at det gjekk an å like jenter. Ho hadde vel høyrt ordet lesbisk, men det var så fjernt og ikkje noko ho hadde klart føre seg kva var.

– Så det var jo bra for meg å flytte vekk, slik at eg kunne bli meg, seier Maria.

Heime i Flekkefjord har det vokse fram eit sterkt engasjement for å etablere ein kristen privatskule, og Maria har følgt med på debatten.

Ho lurer på kva barna vil lære om homofili der.

For sjølv om ekteskapslova seier at du kan gifte deg med den du vil, uavhengig av kjønn, er det ikkje alle som vil at det skal vere slik.

For Maria blir Glenn Tønnessen (57) ein representant for dette synet. Han er administrativ leiar i Troens Bevis i Sarons Dal, lokalpolitikar i KrF og sit bystyret og utvalet for helse, kultur og oppvekst i Flekkefjord.

Alle veit kven Glenn er. Det han seier, betyr noko.

Maria skulle så gjerne hatt han med på laget.

Badekar av nestekjærleik

Summen av stemmer og latter blandar seg med lyden frå mjølkestimaren. Dei har funne seg eit bord lengst inne i lokalet til Englevakten Café i Flekkefjord sentrum og bestilt kvar sin grøne smoothie.

Maria hugsar Glenn frå då ho var tenåring. Den gongen var Englevakten ein buss som stod parkert på torget i helgene, ein slags mobil kafé der han og andre frå Pinsekyrkja serverte gratis saft og vaflar til fulle ungdomar.

Sjølv om dei har for vane å helse på kvarandre når dei treffest i ny og ne, er det lenge sidan dei har hatt ein slik ordentleg samtale. Dei varmar opp med litt prat om felles kjente og musikkinteresse.

Begge er nysgjerrig på den andre, og praten går i over ein time før han snirklar seg inn til kjernen av saka.

Glenn seier i grunnen mykje av det Maria vil høyre, om at kjærleiken må overskygge alt og at det ikkje er vår jobb å dømme og fordømme.

– Så eg trur det du kjenner på, er større enn i realiteten. Det håpar eg i alle fall, seier Glenn og ser på Maria.

– Ja, men kjærleiken min er visst feil, svarar ho.

Det uroar henne om barn skal lære at det er ei synd å vere skeiv.

For henne er skulen som kanskje kjem til Flekkefjord, eit lokalt døme på at kristne i Noreg går i ei meir konservativ retning.

Glenn kan forstå kva ho meiner. For den kristne skulen er nok eit svar på at mange foreldre meiner at den offentlege skulen har for liberale teoriar.

Bibelen har trass alt ingen andre døme på ekteskap enn det mellom kvinne og mann, fortel Glenn. Difor blir det den riktige sosiale konstruksjonen for han.

– I så måte blir du noko annleis enn det, seier han og forklarar vidare korleis slike bodskap må bli bada i «verdas største badekar med nestekjærleik».

– Min Gud elskar alle menneske, og det prøver eg også å gjere så langt eg kan, men så trur eg også på ein Gud som hatar synd. Som far elskar eg barna mine, men om sonen min gjer noko kriminelt, så ville eg ha hata det. Men eg ville følt same kjærleik for han, forklarar Glenn.

Kan Glenn føle same kjærleik for sånne som Maria, som elskar nokon av same kjønn?

Kategorisering av synd

Glenn voks opp på Hidra, ei øy i Flekkefjord kommune, og hugsar tilbake til ei hending då han var ung. Ein homofil mann blei banka opp og kjeppjaga frå øya. Homofil var rett og slett det verste du kunne vere den gongen, fortel Glenn.

Han blei ikkje kristen før han var i slutten av 20-åra, ja, faktisk på same alder som det Maria er no. Då blei motviljen mot homofili forsterka.

No er han 57 år og har jobba med seg sjølv for å bli meir aksepterande.

Men han innrømmer at det ligg ein avstand i relasjonane han har til venner som er homofile, bifile eller trans – også i den til Maria.

– Det treng ikkje gjere relasjonen vår dårlegare, men det ligg noko der som skil oss, ei slags grop, forklarar han.

Glenn seier at ein fort kan kome til å dømme homofili som ei større synd enn andre synder, sjølv om det står i Bibelen at ein ikkje skal gjere det.

Skulle ein begynt å kategorisere synder frå ille til verst, er det trass alt verre når synda går ut over andre, slik til dømes utruskap gjer, seier han.

Så kven er eigentleg han til å seie at kjærleiken mellom to damer er verre enn den mellom han og kona? spør Glenn seg sjølv.

Maria kviknar til der ho sit.

Kan det vere slik at Glenn er einig med henne?

– Ja, for kjærleiken er jo det største ein kan oppleve, utbryt ho.

– Ja, kjærleik er ein veldig stor ting. Men så kan ikkje eg, ut ifrå der eg står, forstå at kjærleiken mellom to kvinner kan bli som kjærleiken mellom kvinne og mann, svarar Glenn.

Maria trekker seg tilbake igjen og smiler lett oppgitt.

– Du kan jo ta mitt ord for det, seier ho.

– Ja, eg får gjere det, svarar Glenn. Han ser på henne litt granskande.

Maria veit ho er del av ei utsett gruppe. Ho har lese forskinga som seier at skeive er i større fare for å oppleve dårleg psykisk helse, einsemd og sjølvmord, enn heterofile.

LHBT-personar på Sørlandet er spesielt utsett, viser forsking frå 2018. Grunnen synest å vere at religion framleis spelar ei stor rolle i det offentlege rom i landsdelen.

Sjølv om Maria kjenner kristne som ikkje deler Glenn sitt syn på homofili, er det mange skeive som opplever religiøse miljø som mindre inkluderande.

– Meiner du at eg ikkje burde vere saman med ei dame og ikkje få barn med ei dame?

Maria ser på Glenn over det vesle kafébordet. Han er stille ei god stund før han svarar.

– Du har levd i mange år no, og viss du har tenkt godt gjennom at du ikkje klarer å finne kjærleiken hos ein mann, men at du berre finn kjærleiken hos ei dame, så skal ikkje eg ta det frå deg. Då synest eg at du skal gjere det. Det er litt meir problematisk for meg det med barn. Men eg kan heller ikkje seie at du ikkje skal ha barn.

For Glenn er skaparverket heilt spesielt: Det er berre møtet mellom ei sædcelle og eit egg som kan skape eit barn. Maria svarar:

– Men eit barn som veks opp hos heterofile foreldre som til dømes slår, ville jo hatt det mykje betre hos meg og kona mi.

– Heilt klart, seier Glenn. Men for meg er det riktige mor, far og barn.

Dei ser på kvarandre over kafébordet. Etter ein to timar lang samtale synest Maria at Glenn har gått henne i møte i større grad enn ho hadde trudd på førehand.

Kanskje eit litt nølande «tja» i dag blir til eit «ja» i morgon?

Det utenkelege familielivet

Ein månad seinare er Maria heimom Flekkefjord igjen. Ettermiddagssola varmar framleis godt, sjølv om det er blitt seint i august.

Ho har fått eit heitt tips.

Maria finn rett dør i det familievennlege nabolaget og ringer på.

Ho kjenner ikkje Ida Gausdal (39) og Veronica Hetlevik (37) frå før, men no står ho i gangen deira. Det utenkelege familielivet, det ho aldri har klart å sjå føre seg, spelar seg plutseleg ut framfor henne.

Ein familie med to mødrer i eit rekkehus i Flekkefjord.

– Bli med opp, seier Ida.

Døtrene på tre og eitt år viser ivrig fram leikene sine. Det er stas med besøk.

Dei tre damene set seg i sofaen.

– Takk for at eg fekk kome å møte dykk, seier Maria. Ho smiler breitt.

Ida, den eldste av dei to mødrene, er grunnen til at dei enda opp her i Flekkefjord. Ho kjem herifrå, men flytta til Bergen for å studere. Det var der ho møtte askøyværingen Veronica.

Ida trudde ho visste kven ho var, men måtte gjere ny vurdering då ho møtte Veronica.

Ho kvidde seg for å kome heim og vere annleis. At Flekkefjord er ein del av bibelbeltet gjorde prosessen meir komplisert.

Først flytta ho heim til Flekkefjord aleine, men etter litt tid fann dei tilbake til kvarandre, og Veronica kom etter. Då forsvann også dei store bekymringane, og det kjendest heilt naturleg å stifte familie.

No har dei budd i Flekkefjord i seks år. Begge døtrene er døypte i kyrkja. Tida går stort sett med til arbeid og kvardagsliv.

Veronica, som knapt visste kor Flekkefjord var på kartet, stortrivst.

Det er sjeldan tema at dei er to damer. Om folk meiner det er feil, så er ikkje det noko dei får høyre.

Likevel var det spesielt for flekkefjæringen Ida å oppleve at prideflagget blei heist både på sjukehuset og kommunehuset i Flekkefjord, under prideveka i år.

– Då kjende eg det i halsen. Eg blei litt overraska over at det gjekk sånn inn på meg, men då kjende eg at dette faktisk betyr ganske mykje for meg.

Ho håpar dei kan heise flagget på ungdomskulen, der ho jobbar, neste år.

Maria bestemmer sjølv

Maria kjende seg både letta og glad etter møtet med Ida og Veronica.

Det verka så lett.

Er det berre ho som gjer dette med å flytte til distriktet og vere skeiv til eit problem?

Om nokon sit heime i stova si og tenker: «Ho der Maria, ho lever i synd.» Korfor bry seg?

Ho veit jo at ho ikkje treng å spørje nokon om lov.

Det er berre den evinnelege følelsen av å lure på om du blir tolerert eller ikkje, å vere noko mange meiner dei skal ta stilling til. Det gjer noko med ein.

For Maria er alltid litt på vakt når ho går hand i hand med kjærasten på gata. Å ha eit prideflagg hengande på balkongen kjennest ikkje like trygt lenger.

I år kom det også meldingar frå heile landet om prideflagg som var knekte, brende eller klipte ned frå flaggstenger.

Men så var det også ekstra mange som ville vere med å markere pride i år. Skular, barnehagar, kommunehus og sjukehus heiste flagget for første gong.

Også på Sørlandet.

No som vinteren står for døra skriv Maria i ei melding at ho er tilbake i Oslo. Enn så lenge bur ho hos kjærasten, men alle tinga hennar, dei er i Flekkefjord.

Les også: