Slepp ut 70.000 tonn CO₂ kvart år – no blir brytaren skrudd av

Hugo Olsen og Odd Jostein Sylte går saman mot den store, raude knappen på veggen.

Dei har begge jobba på energiverket i over 35 år, og saman skal dei avslutte kapittelet. Ved hjelp av eitt trykk på knappen, er det slutt på den over 100 år gamle kol-historia.

– Det at Hugo og e gjør det saman, er jo spesielt. Vi har jo vore her som «kaill» og kjerring i 35 år, seier Sylte.

– Dette er ein merkedag. Kol har vore ryggmergen til Longyearbyen heilt sidan byrjinga.

Det seier dagleg leiar i Svalbard Energi, Guttorm Nygård.

Sidan 1983 har dagens kolkraftverk gitt varme og lyst opp Longyearbyen. Før det nye bygget vart sette i drift, vart det også fyrt med kol. Slik har det vore på Svalbard sidan 1920.

Men kol som energikjelde er ikkje den beste løysinga for å nå klimamåla.

For å gi lys og varme til 2600 innbyggjarar i Longyearbyen, vart det årleg sleppt ut om lag 70.000 tonn CO₂.

Det svarer til utsleppet frå 40.000 bensinbilar.

Overgangen til andre energikjelder i Longyearbyen er ein del av den grøne bølgja. Ved Svalbard Lufthavn er det installert vindturbinar og solceller.

Men overgangen er så langt berre ein overgang, for den nye energien blir ikkje utsleppsfri enn så lenge.

Dyr diesel

Når forbrenningsomnane blir skrudde av torsdag 19. oktober, blir kol erstatta med diesel.

– Det praktiske er ikkje så vanskeleg, men vi skrur over til det som har vore reserveløysinga fram til no, altså diesel. Ein trykkjer på nokre knappar digitalt, og så skal vi skru av turbinane ute i turbinsalen, seier Nygård.

Men diesel er heller ikkje utpeika som energifavoritten til miljørekneskapen. Ifølgje Nygård vil utsleppa omtrent halverast.

Overgang til diesel vil også kunne merkast på lommeboka til innbyggjarane.

– Strømmen kjem nok til å bli dyrare. Med dei dieselprisane som er i marknaden no, så vil energiprisane gå opp i Longyearbyen, seier Nygård.

Påtroppande leiar i Longyearbyen lokalstyre, Terje Aunevik (V), håpar ikkje innbyggjarane kjem til å merke store forskjellar.

– I utgangspunktet så håpar eg ikkje at dei merkar forskjellen med tanke på leveringstryggleik og varme i hus. Men det er stor uvisse rundt prisen på diesel, mykje på grunn av krigen i Ukraina og no ytterlegare forsterka med krigen i Midtausten, seier han.

– Men det er saker vi må ta tak i og jobbe med no.

Retter blikket framover

Svalbard Energi kjenner seg trygg på dei at er i stand til å levere nok straum gjennom vinteren, også på dei kaldaste dagane. Men kolkraftverket vil framleis vere ei nødløysing det første året.

Men norske styresmaktene ønskjer å kutte endå meir av klimagassutsleppa.

Den nyvalde leiaren av lokalstyret kjenner seg trygg på at diesel vil vere ein trygg og sikker måte å produsere straum på inntil vidare, men meiner det er viktig å rette blikket framover.

– Ambisjonen vår i Lokalstyret no er å prøve å gire opp innfasinga av fornybar energi, seier Aunevik.

Men når energiproduksjonen i Longyearbyen skal gå frå fossilt til fornybart, er det også mykje av Svalbards historie som blir historie.

Sjå bilda frå siste dag med kol:

100 års historie går mot slutten

Noregs siste norskeigde kolkraftverk har vore forsynte med kol frå Noregs siste kolgruve.

Gruve 7 er den siste norske kolgruva igjen på Svalbard, og har kvart år levert 30.000 tonn med kol til energiverket. Men gruva lever allereie på lånt tid.

Så når forbrenningsomnane blir skrudde av på kolkraftverket, markerer det på sett og vis også slutten på over 100 års gruvehistorie.

– Det er ein kraftig merkedag. Det har ein sterk symbolverdi fordi det er så tett knytt til gruvedrifta, seier Aunevik.

– Det er på mange måtar siste dagen med industriaktiviteten på Svalbard, sjølv om gruvedrifta blir forlengd med to år. Det er eit tema som rører ved mange.