Hardt ut mot russisk «OL-kopi» – åtvarar land mot å delta

Den internasjonale olympiske komiteen (IOC) har stengt ute russiske idrettsutøvarar frå å delta i Paris-OL neste år grunna Russland sin invasjon av Ukraina.

President Vladimir Putin svarer med å gi det gamle sovjetiske prosjektet «Vennskapsleikane» nytt liv. Mellom 15. og 29. september 2024 skal det konkurrerast i 25 sommaridrettar i Moskva og Jekaterinburg, med mål om «å sikre russiske utøvarar si rett til deltaking».

Det reagerer IOC-presidenten sterkt på.

– Den russiske regjeringa skuldar oss for ikkje å halde oppe politisk nøytralitet. Samtidig prøver den same regjeringa å organisere eit fullstendig politisk idrettsarrangement, sa Thomas Bach måndag i førre veke under et IOC-møte i Sveits.

Her tok også fleire andre IOC-toppar avstand frå meisterskapen, ifølgje Inside the games.

Sigmund Loland, professor ved Noregs idrettshøgskole, er samd med IOC-presidenten.

– Eg er klart kritisk. Russarane har gong på gong vist manglande respekt for internasjonal idrett. Den statsstyrte dopinga før og under Sotsji er eit tydeleg døme. For meg er eit olympisk arrangement eit heilhjarta og imponerande forsøk på å samle verda. Det er det russarane vil til livs. Det handlar heilt klart om å forvalte og styrkje russisk omdømme, seier Loland til NRK.

Generalsekretæren i Verdas antidopingbyrå (WADA) rettar også sterk kritikk mot leikane:

– Dette ser ut til å vere fullstendig organisert utanfor rammene til idretten, sa Olivier Niggli på eit styremøte i WADA førre veke.

«Austblokka sitt OL»

Den offisielle historia bak Vennskapsleikane har alltid vore at det ikkje er eit alternativ til OL. Kanskje var det eit reint slumpetreff at dei oppstod same år som Sovjetunionen boikotta sommar-OL i Los Angeles 1984, etter at USA hadde boikotta dei i 1980.

I Vesten vart Vennskapsleikane ofte omtalt som «Austblokka sitt OL» sidan det vart konkurrert i mange olympiske greiner.

Loland, som har forska på etikken til idretten og filosofi i tre tiår, meiner Vennskapsleikane er eit openbert mottrekk til IOC sin politikk om å utelukke utøvarar som representerer Russland:

– Det treffer IOC på eit sårt punkt. Den olympiske ideen er å unngå partiske, politiske posisjonar og samle verda. Får eit konkurrerande initiativ ei viss oppslutning, sprekkjer ideen. Vennskapsleikane kan ramme IOC både verdimessig og praktisk.

Han trekkjer fram korleis Russland har ført vidare Sovjetunionen sin bruk av idrett som propaganda.

– Russiske utøvarar med suksess blir brukte som døme på overlegenheita i det russiske systemet. Mange er knytt til det militære og blir lønna av staten. Tradisjonen går tilbake til kommunistiske Aust-Europa. Leiarar bruker aktivt idrettssuksess som intern propaganda og som internasjonal markering. I desse dagar er nok den interne legitimeringa spesielt viktig. Putin-regimet er avhengig av støtte i folket.

NRK har prøvd å få ein kommentar frå den russiske ambassaden i Noreg, førebels utan hell.

Åtvarar mot deltaking

Sjef for Vennskapsleikane, Alexey Sorokin, lokkar land og utøvarar med høge premiepengar:

– Det blir ein stor premiepott. Vi kjenner på krava frå det internasjonale samfunnet om ein meisterskap som ikkje er politisert. Leikane bør sameine land som er klare til å konkurrere, utan omsyn til politikk. Det einaste kriteriet er resultata. Vi erstattar ikkje Dei olympiske leikane; det er snarare eit mektig tillegg til idrettskonkurransane i verda.

I 1984 var Noreg eitt av deltakarlanda i Vennskapsleikane. No blir Noreg og resten av IOC sine medlemsland åtvara frå å delta i 2024-versjonen, som russiske styresmakter, ifølgje nettstaden Inside the games, skal bruke nærare éin milliard kroner på.

James Macleod, Den nasjonale olympiske komité (NOC) sin leiar for relasjonar og olympisk solidaritet, åtvarar medlemsland frå å gå imot IOC si tilråding:

– Med tanke på den aukande politiseringa av verdsidretten, ber vi om at alle nasjonale olympiske komitear utviser varsemd med omsyn til dette initiativet, seier han.

Loland trur nokre land kan la seg lokke.

– Den olympiske rørsla består av over 200 nasjonale, olympiske komitear. Ikkje alle er like opptekne av Russland sin invasjon av Ukraina. Blir pengepremiane høge nok, vil nok nokon kjenne seg freista. Men med åtvaringa frå IOC, trur eg ikkje på stor, internasjonal oppslutning.

Professoren meiner OL står støtt, trass fleire alternative leikar.

– Ulike initiativ dukkar opp. Blant dei siste er ideen om Enhanced Games: leikar utan dopingkontroll. Men dette er for nokre få, spesielt interesserte. Det olympiske maskineriet målar vidare. OL vil nok overleve også dette initiativet, seier Loland.

Russland skal også arrangere BRICS-leikane éin månad før OL neste sommar, med Brasil, Russland, India, Kina og Sør-Afrika. Så står det att å sjå kor mange som vil delta i Vennskapsleikane etter OL i Paris – utan russiske utøvarar.