Meiner søvn må inn i undervisninga på skulen: – Medisin for psykisk helse

– Eg treng mykje søvn. Eg blir sliten om eg har sove for lite, seier Malin Jenssen.

Ho og gjengen NRK møter er avgangselevar på idrettslinja på Mandal vidaregåande skule.

Dei trur alle at nok søvn er viktig for læring, konsentrasjon og god helse.

I Ungdata-undersøkinga i Agder frå 2022, kor unge for første gong vart spurt om søvn, kom det også fram at det er ein klar samanheng mellom søvn og psykisk helse.

Det er stor forskjell på dei som søv seks timar eller mindre og dei som søv dei anbefalte åtte timane.

Spesialrådgjevar i KoRus Sør, Ingvild Vardheim, meiner samanhengane er så tydelege at dei ikkje kan ignorerast.

– Dette må gjerast til eit større tema. Enten i undervisning, eller i samfunnet elles, seier ho.

Vardheims kollega i KoRus Sør, spesialpsykolog Anne-Kristin Imenes, meiner undervisning om søvn må inn i pensum.

– Me kan ikkje undervise ungdom om psykisk helse utan å lære dei om søvn og korleis det heng saman. Søvn er medisin, seier ho.

KoRus Sør har vore med i arbeidet knytt til Ungdata-undersøkinga i Agder.

Ein time meir gir mindre plagar

I Agder vart 17.000 elevar mellom 13 og 19 år spurt om søvn i undersøkinga som KoRus Sør, Universitetet i Agder og Agder fylkeskommune samarbeida om.

Resultata viser at 44 prosent av jentene som søv 6 timar eller mindre har eit høgt nivå av psykiske helseplager, mens dette gjeld 21 prosent av gutane.

Andelen er betydeleg lågare blant både jenter og gutar som søv ein time lengre.

Og blant dei som søv 9 timar, er det berre et mindretal som har et høgt nivå psykiske helseplager.

Søv ein for mykje, 10 timar eller meir, begynner andelen med et høgt nivå psykiske helseplager å auke igjen. Dette gjeld særleg jenter.

I undersøkinga kjem det også fram at antal timar søvn heng saman med familiens økonomi.

Det er færre med høy sosialøkonomisk status (SØS) som søv 6 timar eller mindre samanlikna med dei med lågare inntekt.

Også her påverkar dette jentene meir ein gutane.

Ungdommanes svar på dei aller fleste spørsmål knytt til psykisk helse, skolestress, livskvalitet, sjølvbilde, trivsel og meistringsfølelse ser ut til å ha sterk samanheng med antal timar dei sov sist natt.

Søvnfiendtleg samfunn

Imenes i KoRus Sør seier dei meiner heile samfunnet er rigga søvnfiendtleg.

Ho nemner at treningar ofte leggjast for seint på kveldane, som fører til at ungdom bruker fleire timar på natta for å skrolle på mobilen. Søvn blir derfor nedprioritert.

Skulen startar deretter tidleg, og mange har ikkje fått tilstrekkeleg med søvn.

Det tenker Imenes kan vere direkte helseskadeleg.

Ho trur at ein må snakke om strukturelle grep for å forbetre unges søvnvanar. Ikkje berre om vanar for god søvnhygiene.

– Unge får ikkje den nødvendige søvnen. Ska dei ofre noko, blir det gjerne den.

Ei av endringane som skjer i kroppen under puberteten, er forsinka døgnrytme ifølgje Ungdata-forskinga.

Det gjør at ungdom føler seg vakne om kvelden, og trøyte om morgonen.

Jobbar med det

Linn Gyland er rådgivar for folkehelse i Agder fylkeskommune. Ho seier dei jobbar med korleis tala frå Ungdata kan brukast i skulen.

Eit av temaa dei sett høgt, er søvn og psykisk helse.

– Når ein ser ei auking av ungdom som rapporterer psykiske plagar, så lurer ein på kva ein skal gjere. Når ein nå får kunnskap om at søvn er eit viktig innsatsområde, må me jobbe hardt for å få det ut, seier Gyland.

Alt skjer i dialog med dei unge i fylket.

Inger Johanne Danielsen har ansvar for analyse av Ungdata-undersøkinga for fylkeskommunen.

Ho seier dei er i gang med ein pilot på tematikken.

– Me ska ha ei oppfølging av disse tala med elevrådet på vidaregåande skular. Kva for slags forslag til tiltak dei kjem med blir spennande å sjå.

Imenes fortel at søvnundervisning har vore prøvd nokon stader allereie. Blant anna i Vestfold og Telemark, og Viken.

– Mykje av søvnundervisinga er tilgjengeleg på nett. Me håper det inspirerer og spreier seg til fleire, seier spesialpsykolog Imenes.