Hopp til innhold

Oaivvilda gánnáhit vuodjit 1000 km dán gávppi dihte

Olbmot eai duddjo šat dušše basiide dego juovllaide ja earenoamážit beassážiidda. Guovdageainnu Čiŋat gávppi Berit Anne Hætta Eira ii leat asttan olu doallat luomu dan geassit. Olbmot duddjojit gesiid maid, ja dát vuhtto bures gávppis.

Inger Karen Anne Gaino-Jåma ovttas iežas nieiddain Ida Marie Kristine Jåmain ja eadnain Inger Marie

Inger Karen Anne Gaino-Jåma ovttas iežas nieiddain Ida Marie Kristine Jåmain ja etniin Inger Marie Bals Gainoin. Jåma lea vuodján 1000 km gávppašit.

Foto: elle maarit arttijeff

– Heajaid ja konfirmašuvnnat dahket dábálaččat dalvvi dan áigin go lea eanemus bargu gávppis. Muhto go olbmot leat álgán doallat heajaid birra jagi, de geassit maid lea hohpolaš áigi. Dat geassi lea leamas hui buorre, illuda Berit Anne Hætta Eira.

Hætta Eiras lea leamašan gávppi jo badjel 19 jagi. Son gal lea hárjánan juo gávppašeapmái. Ja vaikko geassi ii láve ge leat nu hohpolaš áigi, ferte goitge ráhkknanit nie ahte gálvvut eai beasašii nohkat.

Biret Anne Hætta Eira lea dollan Čiŋat gávppi jo 19 jagi.

Biret Anne Hætta Eira ii leat asttan fávdnádit luomostallat dán geasi.

Foto: Elle maarit arttijeff

– Dan ii gal goassege dieđe moht šaddá, nu ferte jurddašit go álgá diŋgot, vai gálvvut bistet olles jagi. Dán ferte dálvet juo bargat.

Vuoddjan 1000 kilomehtera gávppašit

Vaikko olbmot leat álgán náitalit birra jagi, dat ii leat áidna sivva manne geassi lea sesonga áigi Čiŋahii.

– Geasset gal fitnet olu olbmot maiddai olggobealde Guovdageainnu gávppašeame. Gávppašeaddjit bohtet maiddái Suoma ja Ruoŧa bealde.

Inger Karen Anne Gaino-Jåma orru gasku Norggas Røyrvikas. Son lave olu duddjot ja su mielas buot buoremus materiála fálaldat lea Guovdageainnus.

Guovdageainnu Čiŋat gávppi Berit Anne Hætta Eira ii leat asttan olu doallat luomu dan geasi.

Gávppšeaddjit geahčadit, ja giehmánni mihtida.

Foto: Elle Maarit Arttijeff

– Lean duddjome heajaide. Lean vuoddján biillain badjel 1000 kilomehtera deike gávppašit. Gal dappe lea buoremus fitnat go gávdná buot maid dárbbaša.

Čiŋat gávppis leat maiddai gárvves duojit. Hætta Eira muitala, ahte muhtun olbmot liikojit oastit juoidá mii lea jo garvvis ja dusse de goarrut dan gitta, nu go ovdamearka dihte holbbi.

– Muhto gal olbmot ain lávejit ieža olu duddjot. Láđđi lea ain hui bivnnut.

Soma go kundarat leat duhtavaččat

Daid jagiid go Berit Anne Hætta Eira lea doallan gávppi, lea sutnje šaddan lunddolaš neavvut ja muitalit duojáriide maid sáhtašii fuobmát dahje moht dudjot.

Risten Karen Hætta Skum lea ráhkadeamen iežá bártni heajaide. "Galggan vel dan šoalkaliinni de lea v

Risten Karen Hætta Skum lea ráhkkaneame iežás bártni heajaide. Dál ii leat báhcán go šoalkaliidni de lea visot gárvvis.

Foto: elle maarit arttijeff

– Dappe gal lea ávkalaš fitnat. Berit Anne lea nu čeahppi muitalit ja veahkehit jus juoidá ii leat ieš fuobmán. Nu dappe gal lea somá alo fitnat gávppašit, mojohallá Kirsten Karen Hætta Skum, gii lea ráhkkaneame bártnis heajaide.

Vaikko giehmánni ieš ii leat ge asttan olu luomustallat, de lea son goit fitnan festiválain dan geasi.

– Lean fitnan Márkomeanuin ja Riddu Riđđus. Go veahá beassá eará guvlui, dat hal lea measta dego luomu válddášii. Doppe gal leat maiddái mannan bures. Lea gal nu somá go kundarat leat duhtavaččat go jođán miehtá Sámi.

Korte nyheter

  • Oaivvilda ságastallan internáhtaid birra lea menddo ovttalágan

    Skuvlainternáhtaid eallin maŋŋil soađi lea šaddan gillámušhistorjá. Dan oaivvilda okta Davvi-Norgga eanemus dovddus servodatkritihkkáriin, gii ieš lea orron internáhtas bajásšattadettiin.

    – Ii olmmoš sáhte čállit movttegis historjjá. Galgat gávdnat surgadisvuođa ja eanemus lági mielde muitalit bahávuođa birra mii dáhpáhuvai internáhtain, dadjá Odd Mathis Hætta.

    Ovddeš vuosttašamanueansa ássá Álttás, muhto lea eret Siebes gilážis Guovdageainnu suohkanis. Son lea ieš ássan internáhtas Guovdageainnus 50-logus.

    Dál su suhtada almmolaš muitalus skuvlainternáhtaid eallima birra maŋŋel soađi. Su oainnu mielde lea šaddan eanaš muitalus givssideami ja vearredaguid birra.

    – Dat gal ii doala deaivása. Mánát ohppe sosialiseret ja besse oahpásnuvvat eará giliid mánáiguin. Ollugat čatne ustitvuođa eallináigái, dadjá Hætta.

    – Dat lei olu oahpaheddjiid duohken mo oahppiid áigodat internáhtain lei, njulgestága, lohká sosialantropologa ja ovddeš Duohtavuođa- ja seanadankommišuvnna lahttu, Ivar Bjørklund.

    Son oaivvilda ahte dat mii dáhpáhuvai internáhtain maŋŋel soađi, lei hui ollu dan duohken makkár jurdagat oahpaheddjiin ledje.

    Go vel dáruiduhttin ii lean ge šat nu čielga áigumuš, de ain ledje sii geat doaimmahedje dan.

    – Nu ožžo oahppit hui iešguđetlágán vásáhusaid. Muhtun buorit ja muhtun heajos, lohká son.

    Ivar Bjørklund lea ovtta oaivilis ahte dat mii lei positiiva dáruiduhttima doaimmain, lei ahte ollu mánát ožžo oahpu.

    Muhto: – Haddi dan oahppus lei sin gielalaš ja kultuvrralaš duogáš. Dát lea mii gieđahallojuvvo kommišuvdnaraporttas ja mii lei Stuorradikki mandáhtta.

    Su mielas galggašii lea váttis oaidnit mo dáruiduhttin lei riggodahkan sámi mánáide.

    – Tragedia lei ahte Norgga politihkkárat eai sáhttán govahallat ahte skuvlavázzin ja čálgoburiide searvan livččii sáhttán dáhpáhuvvat sámi ja kvena kulturvuođu eretváldima haga.

    Loga ášši dárogillii:

  • Sámi muséa Siida lea jagi eurohpalaš muséa

    Bálkkášupmi man «European museum of the year Awards» juohká, vuittii Siida muséa Anáris.

    Jury čállá earet eará ahte «musea lea čájehan earenoamášvuođa dan rabas, searvvaheaddji searvadahttinproseassas, mii buktá ođđa vejolašvuođaid sihke sámi álbmogii ja viidát álbmogii čatnat vássánáiggi ja dálááiggi oktii.

    Dohkkehettiin iežaset vuoigatvuođa eaiggáduššat álgoálbmogiid eatnamiid juridihkalaš dásis ja Sámi parlameanttaid kultuvrralaš iešmearrideami gaskaoapmin, de musea maid nanne viidábut digaštallamiid das mo álgoálbmogat, sihke Eurohpás ja máilmmiviidosaččat, galget divodit eatnamiid. Musea lea beaktilis veahkki das ahte olbmot besset áddet kultuvrralaš dialoga ja álgoálbmogiid rolla ođđaáigásaš dáhpáhusain, ja seammás viiddida gussiid máhtu ja ipmárdusa álgoálbmogiid servodatlaš čuolmmaid birra.»

    Sámi musea Siida lea Suoma beali sámiid našuvnnalaš musea, áidna dohkkehuvvon eamiálbmotkultuvra Eurohpás.

    Dát lea áidna musea Suomas mii aktiivvalaččat čohkke Sámi kulturárbbi dainna lágiin ahte seailluha, suodjala ja čájeha Sámi konkrehtalaš ja ii-materiálalaš kulturárbbi ja čađaha čoakkáldagaide vuođđuduvvi dutkama.

    Siida museum, Finland
    Foto: Ilkka Vayryneninfo / Siida sámi museum
  • 57 duššan dulvái Brasilas, 70.000 báhtareamin

    Garra arvvit Lulli-Brasila Rio Grande do Sul guovllus lea dahkan ahte 57 olbmo leat duššan, ja máŋggas leat jávkosis

    Nu čállá NTB.

    Siviilasuodjalus Brasiilas dajai bearjadaga ahte arvvit duššadit gávpogiid ja leat bággen duháhiid vuolgit ruovttuineaset.

    Guovllus maid ásset eamiálbmogat, geaidda maid čuohcá garrasit, čállá AP.

    Dát lea njealját jápmadulvi Brasilas jagis, maŋŋil dulvadeami suoidnemánus, čakčamánus ja skábmamánus 2023 ja dat godttii oktiibuot 75 olbmo.

    Brasiila geologiijadoaimmahat muitala ahte dát lea vearrámus dulvi man sii leat registreren goassige.

    Muhtun gávpogiin lei čáhci alimus dásis dan rájes go registreremat álge measta 150 jagi dás ovdal, čállá lágádus.

    A highway is partially submerged by flood waters caused by heavy rains, in Porto Alegre, Rio Grande do Sul state, Brazil, Friday, May 3, 2024.
    Foto: Carlos Macedo / AP Photo