Oppdrettar meiner næringa stikker hovudet i sanda

Førre veke kom det fram at laksegigantane Mowi og Lerøy vil bli varsla før Mattilsynet kjem på inspeksjon.

Tidlegare måtte Mattilsynet nemleg få skyss av oppdrettsselskapa for å kontrollere.

Men no har dei avtale med Kystvakta om å bruke deira båtar. Difor kan dei kome på overraskande tilsyn.

Den 21. september kom difor Mattilsynet på eit overraskande besøk til Lerøy Seafoods anlegg Reitholmen utanfor Hitra, og avdekka grove brot på lover for handtering av fisk.

Fredag førre veke blei dette omtala i NRK-programmet Nytt på Nytt.

– Dette er ei tvers igjennom roten næring, sa den norske miljøvernaren Gina Gylver der.

– Det er helt sinnssjukt at ein tillét sånne elendige standardar og lèt dei fortsette.

No meiner ein lakseoppdrettar frå Nordland at næringa må innsjå at dei har eit problem.

– Vi er i ferd med å miste tilliten

Alf-Gøran Knutsen jobbar i Kvarøy Fiskeoppdrett som held til på ei lita øy på Helgelandskysten.

Han meiner sakene som har kome fram den siste veka er problematiske for heile næringa.

– No er vi i ferd med å miste tilliten, seier han.

– Vi snakkar ikkje ope om problema som er med biologisk produksjon. Vi har ein tendens til å grave hovudet ned i sanda.

– Vi kan ikkje komme med unnskyldningar, men må ha løysingar og forklaringar.

I oppdrettsnæringas barndom, for om lag 50 år sidan, seier Knutsen at pionerane var meir opne og delte kunnskapen. Det meiner han er i ferd med å forsvinne no.

– Det er eit spørsmål om fiskevelferd. Jo meir plass fisken har, jo betre har dei det. Vi ser heilt tydeleg at det er tilfellet.

Med gode lakseprisar har dei fått meir å rutte med. Det seier Knutsen at dei har valt å investere for å produsere betre.

– Kvifor gjer ikkje alle oppdrettarar det, no når lakseprisen er god?

– Dei andre lakseprodusentane gjer også så godt dei kan. Det er investert enormt i alle selskap. Men det vi gjer, må vi gjere i lag. Vi trur vi har ein del av løysinga, men ikkje alt.

Det døyr om lag 58 millionar fisk i næringa i året, ifølge Havforskningsinstituttets årlege risikorapport. Tek vi med talet på reinsefisk som døyr blir det over 100 millionar dyreliv årleg.

Det meiner Knutsen er for mykje. Men han peiker på at næringa enno er ung. Dei er berre kome til 14. generasjon laks.

– Det er mykje forbetringspotensial, men då må vi først innrømme at vi har problem.

– Fornuftig tale

Denne erkjenninga gler professor emeritus Trygve Poppe ved Veterinærhøgskulen.

– Dette er særdeles fornuftig tale, seier han.

Poppe kjenner næringa godt, og har jobba med fiskehelse i over 40 år. Han meiner det er mange gode folk i næringa.

– Men det store problemet er at det begynner å bli så mykje pengar og så store selskap at det blir stadig mindre husdyrproduksjon, og meir og meir knallhard business.

Og han meiner næringas eigen fagorganisasjon, Sjømat Noreg, ikkje gjer mykje for å bøte på det inntrykket.

– Dei er usedvanleg dårleg til å handtere utfordringane som finst i næringa. I staden er dei verdsmeister i å fornekte alt av ubehag i næringa, seier professoren.

– Men det er jo ei ung næring. Bør vi ikkje tillate litt startproblem?

– Litt barnesjukdommar vil det vere, men på ei annan side er fiskeoppdrett ikkje så forskjellig frå anna husdyropphald.

– Ein burde skjønt at å halde så mykje dyr samla på konsentrerte område medfører stort smittepress og alvorlege problem.

Professoren seier at dette er tilfelle ved alle dyr, også menneske.

– Prøver ikkje å bortforklare

Øyvind André Haram, kommunikasjonssjef i Sjømat Noreg seier at dei jobbar med omdøme kvar dag, heile veka.

– Har de eit omdømeproblem?

– Det er klart at bilda NRK har publisert denne veka ikkje er bra. Det er ikkje til å skyve under ein stol at slike bilde ikkje er med på å styrke folk sin oppfatning av havbruk.

Likevel peiker kommunikasjonssjefen på at situasjonen kan vere krevjande for enkelte selskap.

– Mange vil påstå at det er å bortforklare. Men det prøver vi ikkje å gjere. I produksjonen av laks er dødelegheit noko som skjer. Det er vanleg i biologien.

Gjellesjukdom er til dømes noko han seier dei ikkje har sett mykje av før.

– Sjømat Noreg har jobba i over eit år for å sjå korleis ein kan bli betre på fiskehelse. Det kjem ikkje over natta. Eg kan garantere at folk står på for å redusere dødelegheit.

– Er du samd i at de kan lære ein del av annan husdyrproduksjon også?

– Det er vanskeleg å samanlikne landbruksproduksjon og lakseproduksjon. Laksen lever jo i vatn med gjennomstrauming for å nemne noko, seier han.

– Det er for lett å seie at det blir meir sjukdom når ein har mange dyr saman.

– Kvifor trur du då at det døyr så mykje fisk?

– Det kan vere mange ulike årsaker. Parasittar og bakteriar er vanleg i biologien. Det kan kome brått og føre til at fisk døyr, seier Haram.