Lever opp til hypen

Kva er forskjellen på ein venn og ein kjærast? Er det lov å like data­spel om holocaust? Og korleis får ein eigentleg spel­figuren til å lande øvst i flagg­stonga i «Super Mario Bros.»?

Amerikanske Gabrielle Zevin har skrive ei vedunderleg fengslande sjarm­bombe av ein roman, om desse og ei lang rekke andre, like engasjerande og viktige spørsmål.

Det er ei bok om venn­skap. Om tap. Om å skape noko – saman og kvar for seg. Ei bok om arbeid.

Det er også ei bok om data­spel – til glede for alle som gamar allereie, og til opplysning til dei som knapt har tatt i ein kontroller.

Trendar på TikTok

Dei unge menneska som heng på bok­delen av TikTok, Book­Tok, har for lengst oppdaga dette. Der har «I morgen, og i morgen, og i morgen» vore blant dei mest populære bøkene å lage korte fan-videoar om heilt sidan boka kom på engelsk sommaren 2022.

På Insta­gram er entusiasmen like stor:

Fleire titals tusen brukarar har delt foto av det karakteristiske bok­omslaget – retro «data­bokstavar» over ein liten bit av tre­snittet «Den store bølga ved Kanagawa» (1832) av den japanske kunstnaren Hokusai – saman med entusiastisk skryt av innhaldet.

Endeleg fekk TikTok rett i noko!

Denne boka lever nemleg opp til alt skrytet i sosiale medium.

Store tema

Det er ein roman som vil glede mange: Ten­åringar som pleier å like skjerm betre enn bok. Eldre, meir erfarne lesarar. Folk som elskar data­spel. Folk som knapt har vore borti ein skjerm.

Eli-Ann Tandberg har omsett frå spretten engelsk til lett­flytande norsk. Ho har stø forståing for kva som må omsetjast og eventuelt forklarast, og kva ord og omgrep som er del av ein internasjonal kultur og som dermed har fått bli ståande på engelsk.

«I morgen, og i morgen, og i morgen» er ei annleis kjærleiks­forteljing. Dessutan ei skildring av teknologi og miljø i ein avgrensa historisk epoke.

Boka handlar om opp­vekst og familie. Om kommunikasjon. Utanforskap. Kunst. Mange av dei største temaa i livet.

Zevin skriv godt om smerte – fysisk og psykisk – og måtane store trauma kan påverke eit liv. Ho skriv om kjærleik, og om sex.

Og ho skriv om døden.

«I morgen, og i morgen, og i morgen» har ein av dei mest originale – og (opp)rørande – dødsscenane eg har lese. Død på data!

Dessutan inneheld boka eit særs oppfinnsamt forslag til korleis ein kan vinne nokon tilbake etter eit vondt brot. Spel er stikkord også her.

Gabrielle Zevin svingar seg lett og leikent mellom høgt og lågt.

Frå Shakespeare til «Super Mario Bros.», via amerikansk poesi og japansk kunst, frå snø i Massachusetts til sol i California.

Å skape ei verd

Historia følger Sam og Sadie.

Dei møtest ved eit barnesjukehus i Los Angeles som 11-åringar i 1985. Sam er der som pasient. Ei alvorleg bilulukke knuste foten hans. Sadie er på besøk. Søstera hennar har kreft. Begge er einsame. Utanfor.

Dei finn saman over «Super Mario Bros.» og andre dataspel.

Men venn­skapet knuser. Det den eine såg som ein leik, var for den andre eit svik.

På 1990-talet møtest dei likevel igjen.

Begge studerer då ved kvart sitt prestisje­universitet på aust­kysten av USA. Dei er briljante, begge to, men ikkje spesielt gode på kjensler og kommunikasjon. Begge er framleis einsame. Framleis utanfor.

Den all­vitande forteljaren, som stadig kjem med hint og frampeik, fortel at det likevel vil gå bra.

Sam og Sadie finn saman igjen.

Ho studerer programmering. Han får prøve eit data­spel ho har laga i lekse, og blir hekta. Ho må lage fleire spel! Saman med han! ivrar Sam.

Han får viljen sin.

Som kollegaer er Sam og Sadie eit draume­lag. Ikkje minst då dei dessutan får hjelp av Sam sin einaste andre venn, teater-entusiasten Marx, til praktisk drift av dataspel-selskapet dei startar.

Dataspel-suksess

Det første spelet Sam og Sadie lagar, blir ein stor suksess.

Gabrielle Zevin teiknar kjappe riss av tida og miljøet dei er del av.

Ho viser fram det manglande mang­faldet i verda både i og utanfor dataspela på tidleg 2000-tal.

Men også fridomen skaparar hadde til å låne fritt overalt, lenge før nokon prata om «appropriasjon».

Dataspel er kunst og kreativitet heilt på linje med litteratur og teater, viser Zevin. Det er ingen konkurranse: Bøker fortel historier. Dataspel òg. Det er lov å elske begge.

Sjølv om det er freistande å påstå at akkurat i dette tilfellet, er dataspel best som bok.

Den verkeleg store fordelen med spel, er derimot at ein alltid kan starte på ny, med nye liv. Kan ein lære noko av det til livet utanfor skjermen? I vennskap og kjærleik?

Zevin har sine svar. Lesaren får sjølv finne sine.

Ikkje vent til i morgon, i morgon, i morgon med å lese. Dette er ein roman verdt å unne seg i dag!