UD om vennskapsavtalane: – Har berre gitt råd om å stanse samarbeidet

– UD har rådd dei norske byane som har vennskapsavtalar med russiske byar om å stanse samarbeidet. Korleis dei gjer dette er opp til kommunane sjølv å avgjere.

Det seier statssekretær i Utanriksdepartementet (UD), Eivind Vad Petersson til NRK.

Kommunestyret i Sør-Varanger fekk nyleg krass kritikk for ikkje å seie opp vennskapsavtalen med Petsjenga i Murmansk fylke. Slik dei gjorde med Severomorsk i april.

Ifølgje ordførar i Sør-Varanger, Lena Norum Bergeng, vart det april i år bestemd at avtalen med Petsjenga berre skulle «leggjast på is». Dette etter seiande med bakgrunn i ei tilråding frå UD.

Ifølgje Petersson er ikkje dette heilt rett.

– Slik verda ser ut no, har vår tilråding vore å stanse denne typen samarbeid. Det er mange måtar å stanse eit samarbeid på. Og vi har kommunalt sjølvstyre i Noreg. Så om det er rett å leggje desse vennskapsavtalane på is eller seie dei opp, er opp til kommunane sjølv å bestemme. Vi har tiltru til at dei er i stand til å gjere eigne vurderingar, seier Petersson.

Det skal ikkje ha vore nokon offisiell kontakt mellom Sør-Varanger og Petsjenga sidan Russland invaderte Ukraina februar i fjor.

– Ikkje i tvil om kva vi meiner

Tromsø valde 26. oktober i fjor å seie opp avtalane med dei tre russiske vennskapsbyane sine Arkhangelsk, Murmansk og Nadym. Andre nordnorske byar har valt å leggje sine vennskapsavtalar på is.

Statssekretær Petersson seier det neppe vil gjere nokon forskjell overfor Russland om fleire norske byar no skulle velje å seie opp vennskapsavtalane. Det er eit sterkt nok signal å fryse avtalane og stanse samarbeidet, meiner han.

– Russlands brutale angrepskrig i Ukraina får følgjer for Noregs forhold til Russland. Og det har i denne samanhengen vore viktig for oss å sende eit tydeleg signal til dei russiske styresmaktene om at måten dei oppfører seg på i Ukraina er totalt uakseptabelt.

– Ville det vore eit tydelegare signal dersom norske byar no byrja å seie opp avtalane?

– Eg trur ikkje Russland er ein augneblink i tvil om kva Noreg meiner om krigen i Ukraina og måten dei oppfører seg på, seier Petersson.

Rosar valet

Politisk redaktør i Nordlys, Skjalg Fjellheim, gav i eit lesarinnlegg i oktober uttrykk for at alle nordnorske byar burde seie opp og kvitte seg med «malplasserte vennskapsavtalar».

Direktør ved Fridtjof Nansens Institutt (FNI), Iver B. Neumann er ikkje samd.

– Det er ei klok avgjerd av Sør-Varanger å ikkje seie opp avtalen med Petsjenga. Ved å leggje han på is, så vil jobben vere enklare med å få i gang samarbeidd etter at krigen er over, seier Neumann.

– Nokon krev at Sør-Varanger må seie opp avtalen med Petsjenga fordi dei driv med våpenopplæring og propaganda til støtte for Russlands krig mot Ukraina. Dette i både skular og barnehagar. Kva tenkjer du om det?

– Eg skjønner at folk blir provoserte av russisk propaganda og militarisering. Særleg av barn. Eg er oppteken av diplomati og meiner at det er best å fryse avtalane. Det er ein litt mindre uvennleg ting å gjere. Med dette signaliserer vi at vi ikkje vil samarbeide med regimet som er der no, men at vi gjerne kan gjere det under eit anna regime, seier Neumann.

– Eit naturleg val

Neumann trur vidare at Sør-Varangers geografiske plassering tett inn til Petsjenga kan ha påverka valet om å ikkje seie opp avtalen.

– Sør-Varanger og Petsjenga har investert mykje i vennskapstilhøvet. Og jo betre du kjenner nokon, dess vanskelegare vil det vere å ikkje ha noko med dei å gjere når dei forandrar seg. Det er ein direkte konsekvens av nær kontakt at valet blir så vanskeleg og tungt. Det vekkjer kjensler. På begge sider.

– Eg kan ikkje tenkje meg at det er så veldig mange andre kommunar som har dei same tunge kjenslene rundt det å seie opp ein vennskapsavtale som Sør-Varanger har. Nettopp fordi dei opplever nærleik, seier direktør i FNI, Iver B. Neumann.

Glad for støtte

Ordførar i Sør-Varanger Lena Norum Bergeng er glad for støtta ho får og seier dette er eit sterkt signal om at ein ikkje støttar krigen i Ukraina.

– Eg er glad for støtta frå Utanriksdepartementet og Fridtjof Nansens Institutt. Dette er eit sterkt nok signal om at vi ikkje støttar krigen, sier Bergeng.