Sol gir energi og hjelper mot kreft – Lege rår å sjå mot sola to minutt kvar dag

Sola skin no over store deler av landet.

For mange kjennest det òg som at sola gjer dei gladare og gir meir energi.

– Det er heilt perfekt å vere ute i sola. Eg kjenner at eg lader batteria berre med å stå i sola, seier Tarjei Antonsen i Bodø.

Og det er ikkje berre tull, fortel allmennlege Kjetil Høye.

Sola har nemleg fleire helsefordelar enn mange er klar over.

– Sollys leikar med signalstoffa i hjernen og hormona i kroppen. All forsking viser at ein blir gladare av sol.

• Sola har ikkje berre positiv innverknad på kroppen vår, men kan òg bli viktig for energiforsyninga framover. Forskarane har funne løysinga på solceller i snø.

Ein blir faktisk gladare av sol

Sol har vore den primære lyskjelda for menneska i tusenvis av år, heilt fram til Edison fann opp lyspæra for 145 år sida.

Men nett den lyspæra gjer at vi no bruker nesten 90 prosent av tida vår innandørs.

– Det er litt dumt, for sola er veldig viktig, seier allmennlege Kjetil Høye.

Faktisk så viktig at sola både gir oss helsefordelar, energi og glede.

I 2002 fann amerikanske forskarar ut at vi har nokre sensorar bak auge. Dei sender signal gjennom synsbana til ein liten kjertel som heiter epifysen, eller konglekjertelen på norsk.

Den kjertelen produserer melatonin, som gjer at vi blir deprimerte, fortel Høye.

Difor får ein vinterdepresjon, eller sesongavhengig affektiv liding som det heiter på fagspråket.

Kvifor?

Melatoninproduksjonen er høg. Det gir nedsett stemningsleie. Samstundes er det låg produksjon av lykkehormonet serotonin. Det gjer òg at ein kjenner seg tristare.

Men når lyset frå sola kjem blir serotonin produsert i staden.

Difor blir vi faktisk heilt på ekte gladare av å vere i sola.

• Det finst faktisk noko ein kan gjere for å unngå vinterdepresjon også. Her er åtte tips.

D-vitamin beskyttar mot kreft

Allmennlege Høye seier at når sola skin på kroppen produserer han sjølv D-vitamin.

– Den viktigaste eigenskapen er at det hjelper tarmen til å ta opp kalsium, slik at vi får betre og sterkare skjelett og betre tenner, seier Høye.

Men det har òg andre helsefordelar.

– Det beskyttar oss mot autoimmune sjukdommar som MS og diabetes, seier Høye.

I tillegg beskyttar det mot fleire krefttypar.

– Mellom anna prostatakreft, brystkreft og tarmkreft. Og det beskyttar mot infeksjonar, slik at ein har mindre risiko for sjukdom.

– Om vinteren vil ikkje sola gi oss D-vitamin i det heile. Det er eit problem.

Tidlegare har ein sagt at det hjelper å ete feit fisk for å få meir D-vitamin. Men då 78 bergensarar forsøkte det i 2011, viste det seg at det ikkje hjelpte i det heile.

Difor er løysinga å ete D-vitamin i matprodukt og som medikament. Legen rår å ete 40 mikrogram kvar dag.

Hugs solkrem

Kjetil Tasken er leiar for Institutt for kreftforsking i Oslo Universitetssjukehus og professor ved Uio.

Han seier det stemmer at sola gir meir energi og at dette heng saman med at vi registrerer auka mengde lys på netthinna, noko som påverkar reguleringa av døgnrytmen via hormonet melatonin som blir skilt ut frå epifysen.

Det stemmer òg at ein får vitaminmangel og problem med beinbygnaden utan D-vitamin, og at vitaminet har positiv innverknad på helsa, og noko effekt på nokon kreftformer.

– Men ein får ikkje for lite D-vitamin-produksjon i huda om ein bruker solkrem, seier han.

Professoren seier difor det er viktig at ein hugsar på solkrem. Særleg i påska.

– Bruk faktor 30 eller 50. Det er fint å bli brun, men ikkje brent. Då må ein ha på seg solkrem og gi sola tid til å stimulere naturleg pigmentdanning i huda slik at ein kan få naturleg beskytting og gradvis tole meir sol, seier Tasken.

Men når skal du eigentleg slutte å ete D-vitamin?

Allmennlege Høyen seier hugseregelen er enkel.

På same vis som med tran, skal ein ta tilskot alle månadar som har «r» i namnet. Det vil seie frå september til april.

– Men når sommaren kjem bør ein nyte sola minst 10 minutt kvar dag. Då ladar ein opp lagra av D-vitamin i levra, seier allmennlegen.

Han meiner òg det kan vere lurt å la solbrilla ligge i mellom.

– Bruk minst to minutt til å sjå mot sola utan solbriller før klokka ti om morgonen. Då får du litt ekstra impulsar til den vesle epifysen din.

Men ikkje sjå direkte på sola

Men optikar Andre Kristoffer Stensland ved Synspunkt i Mo i Rana vil nyansere rådet litt.

Ein får nemleg nok lys frå sola utan å sjå direkte på ho.

– Det held å sjå mot ein vegg eller ut over fjorden for å få rikeleg med D-vitamin.

Auget kan nemleg få brannskade om du ser rett på sola.

– Hornhinna inne i auget er rett og slett eit sterkt forstørringsglas som skal bryte på skarpsynsområdet i auget, seier han.

Der er netthinna mest følsam. Difor blir det for mykje energi for auget om ein ser rett på sola.

– Om du har fått eit slikt brannsår er synet tapt. Då får du ikkje bilde der netthinna er skada, seier optikaren.