Omstridd gruveprosjekt på veg til retten

Naturvernforbundet og Natur og Ungdom sende torsdag morgon omgjeringskrav med varsel om søksmål til Klima- og miljødepartementet.

Det var då gått seks dagar sidan Næringsdepartementet konkluderte med at Nordic Mining får behalde lisensen til å drive eit ope dagbrot i Engebøfjellet i Vevring.

I brevet viser Naturvernforbundet til at gruveselskapet fekk løyve til sjødeponi i Førdefjorden utan at dei måtte greie ut andre og meir miljøvenlege løysingar.

– Det er ein klar saksbehandlingsfeil. Vi ber difor departementet om å trekkje utsleppsløyvet tilbake, seier Truls Gulowsen, som er leiar i Naturvernforbundet.

EU sitt mineralavfallsdirektiv, som vart teke inn i norsk lov i 2012, krev at tiltak for å minimere avfall skal vere «ein vere ein integrert del av planprosessen» (sjå faktaboks).

NRK forklarer

Kva vil Nordic Mining i Førdefjorden?

Bla videre

Gruveselskapet Nordic Mining vil utvinne rutil og granat frå Engebøfjellet i Sunnfjord kommune.

Rutil blir brukt til kvitningsmiddel og som metall i fly og sportsutstyr. Granat blir brukt mellom anna til sliping.

I sjøkanten ved Engebøfjellet skal eit prosessanlegg knuse stein. Herifrå vert rutil og granat sendt ut i verda med skip.

Medan gruveavfallet vert deponert på botn av fjorden. Selskapet anslår mengda til 1,2 - 1,3 millionar tonn årleg.

Gruveplanane har vore omstridde. Då anleggsarbeidet starta opp, var aksjonistar til stades for å stogge arbeidet.

6. mai blei det kjent at Nærings- og fiskeridepartementet held fast ved driftsløyvet.

Gruvedrift i Vevring

Forrige kort

Nordic Mining i Førdefjorden

Neste kort

Strid om dateringa

Eit argument mot søksmålet er at søknadene for avfallshandtering i dette tilfellet vart send til Miljødirektoratet i 2009, altså før mineralavfallsdirektivet vart teke inn i norsk lov.

Til det vert det innvendt at vedtakstidspunktet var i 2015, altså tre år etter at mineralavfallsdirektivet vart gjorde gjeldande. Og der står striden.

Gulowsen legg til at deira syn samsvarer med synet til Eftas overvakingsorgan ESA.

I eit brev til Klima- og miljødepartementet datert 8. oktober 2021 skriv ESA at fleire føresegner i EU sitt mineralavfallsdirektiv ikkje er «tilstrekkeleg gjennomført» i norsk lovgiving, og at Noreg på den måten har brote EØS-avtalen.

I 2016 var Verdas naturvernunion samla på Hawaii. 53 statar støtta eit vedtak om å stoppe dumping av gruveavfall i sjø. Berre Noreg og Tyrkia stemde imot.

– Heile prosessen må stanse

Ei kartlegging gjort av NRK viser at fleire parti på Stortinget resonnerer på same vis som Naturvernforbundet.

• Lars Haltbrekken (SV): – Det er all grunn til å sjå på dei juridiske sidene av denne saka. Mineralavfallsdirektivet var gjeldande for Noreg då løyva vart gitt.
• Sofie Marhaug (Raudt): – Vi tvilar sterkt på at driftsløyvet er i tråd med forpliktingane våre. Mykje har skjedd sidan løyvd er gitt. Å setje i gang med anleggsarbeidet er fullstendig uforsvarleg.
• Arild Hermstad (MDG): – Heile prosessen må stansast inntil ESA kan konkludere om driftsløyvet er lovleg.
• Alfred Bjørlo (V): – Regjeringa og Vestre hadde sjansen til å stanse gruvedumpinga i sjø på bakgrunn av EUs mineralavfallsdirektiv. Den sjansen har dei ikkje gripe.

Omstridd gruveprosjekt kan hamne i retten

– No må det setjast ein strek

Høgre og Frp, på si side, meiner det må vere søknadstidspunktet – ikkje vedtakstidspunktet – som er avgjerande.

• Sivert Bjørnstad (Frp): – No må det setjast ein strek for omkampar. Her vil det verte skapt arbeidsplassar og verdiar som lokalsamfunnet og storsamfunnet har stor bruk for.
• Ove Trellevik (H): – Anken er no grundig behandla av departementet, og dette har regjeringa brukt lang tid på. No må vi komme i gong.

Kenneth Nakken Angedal er direktør i gruveselskapet Nordic Mining.

– Vi er trygge på at driftsløyvet er gitt på eit godt og lovleg fundament, etter gode og lange vurderingar i mange instansar, seier han.

Avsluttar aksjoneringa

Natur og Ungdom avsluttar i dag ein to veker lang aksjon for å stanse arbeidet med å klargjere tomta for bygging av gruveanlegget. I alt har 75 demonstrantar vore involvert.

– Aksjonen har vore svært vellykka. Vi har fått mykje merksemd frå media og stor støtte frå befolkninga, seier Gina Gylver, leiar i Natur og Ungdom.

Klima- og miljødepartementet har tre veker på seg til å komme med eit svar på omgjeringskravet.

Om kravet ikkje blir teke til følgje, blir det opp til landsstyra i Naturvernforbundet og Natur og Ungdom om det skal reisast søksmål mot staten.

NRK forklarer: Hvorfor dumpe i sjøen fremfor på land?