Forventar rush av sjukemeldingar i jula – dette har du krav på

Legar over heile landet førebur seg på stor pågang av pasientar, både i romjula og i tida etter nyttår.

Også fastlege Anders Rosø på Skei i Sunnfjord kommune. Dei siste vekene har kommunen hatt ein kraftig auke av ulike virussjukdommar som korona og influensa.

– Vi er er godt førebudde og har god trening frå pandemien.

Denne jula kan fort bli som «den perfekte stormen»: Ulike faktorar som slår til på ei og same tid, som fører til at mange kjem til å ligge langflate dei neste dagane.

I den siste vekerapporten til Folkehelseinstituttet (FHI) blir det vist til at influensa er kraftig på frammarsj, med ei dobling av innleggingar den siste veka.

Forskjølelsesviruset RS aukar framleis, med flest innleggingar hos barn under fem år. Epidemiar av luftvegsinfeksjonar aukar raskt og vil i tida som kjem «gi stor belastning på helsetenesta».

Covid-19 er framleis på eit høgt nivå. På toppen av det heile er sesongen med omgangssjuke med norovirus like om hjørnet.

– Det er vanleg med mykje smitte i jula. I år er det nok verre fordi det har vore lite av desse sjukdomane dei siste par vintrane. Då var det mange som ikkje blei smitta, og dei har no dårlegare immunitet, seier fagdirektør i Folkehelseinstituttet, Preben Aavitsland.

Krav til sjukemelding

Blir du sjuk i jula, har du krav på å få erstatta feriedagar du har teke ut.

Advokat i LO, Kristin Bomo, viser til at det er enkelte ting det er verdt å hugse på.

Det kan summerast opp slik:

1. Det er mogleg å få tilbake tapte feriedagar, sjølv om sjukdommen slår inn på slutten av året. Lova gir opning for å flytte feriedagar til året etter.

2. Ved sjukdom må du kontakte lege og få legeerklæring for å få igjen tapte feriedagar. Det held ikkje med eigenmelding.

– I lova står det at den må leggast fram «utan ugrunna opphald» etter at arbeidet er teke opp igjen. Det betyr at ein må legge fram legeerklæringa så snart det er praktisk mogleg etter ferien, seier Bomo.

Det er også verdt å merke seg at julaftan i år er på ein laurdag, dermed vil det vere fleire «kvardagar» i romjula enn normalt. Skal du ha fri heile jula må du ta ut fire feriedagar for å dekke opp, frå tysdag til fredag.

Det er desse dagane du eventuelt får erstatta dersom du er sjuk, ikkje helligdagane.

Ta kontakt i tide

Leiar for Allmennlegeforeningen, Nils Kristian Klev, seier fastlegar rundt omkring i landet er førebudde på stor pågång nettopp i år.

– Det er vel fare for at dette blir ei travel tid.

Sjølv om ferielova gir rett til å få tilbake tapt ferie ved sjukdom, presiserer han at du må vere reelt sjuk.

– Kravet gjeld berre dersom du er 100 prosent sjukemeld. Det skal vere ein sjukdom som gjer at du ikkje kan jobbe.

Med andre ord: Er du litt «pjusk», der du kan jobbe til dømes 50 prosent, så er det kanskje like greitt å ikkje prøve å få tak i legen.

– Eg vil råde folk til å vurdere nøye behovet før dei kontaktar lege, dersom det ikkje er medisinsk behov.

Men om du merkar at du er 100 prosent arbeidsufør, så er det viktig å kontakte lege når du blir sjuk. Det er for seint å ta telefonen etter nyttår når du nærmast har blitt frisk igjen.

– Ein må tidlegast mogleg ta kontakt for å dokumentere behovet. Det nyttar ikkje å kome i etterkant å hevde at ein har vore sjuk.

Toppen truleg over nyttår

FHI trur dei høge smittetala kjem til å halde seg gjennom jula, og over nyttår.

Preben Aavitsland seier jula kan legge ein viss dempar på smittespreiinga, fordi mange då er vekke frå jobb og skule – og at det så vil auke igjen i byrjinga av januar.

– Eg er redd dette snur først eit stykke ut i det nye året, seier fagdirektøren.

Men nivået på smitten er frå før skyhøgt så langt i desember, langt høgare enn normalt.

– Ser vi berre på talet på nye innleggingar på sjukehus, så er det no rundt 500 fleire per veke enn på same tid før pandemien.

Ettersom det allereie er såpass mykje smitte overalt i Noreg og Europa kan folk berre reise som normalt, utan at det har noko av betydning å seie for smittetala, ifølge FHI.