Er Nato i krig? Ekspertar svarar om Russland og stridsvogn-alliansen

Ei rekke Nato-medlemsland har slått seg saman for å sende tyske Leopard 2-stridsvogner til Ukraina.

Noreg er blant landa som bidreg med sine. Det same gjer Tyskland, Finland, Storbritannia, Nederland, Spania og Polen.

Sverige og Frankrike vurderer framleis å henge seg på, medan USA sender 31 av sine Abrams-modellar.

Russiske styresmakter meiner stridsvogn-samarbeidet er ei direkte innblanding, og trugar med atomkrig dersom ukrainarane vinn på slagmarka.

Samtidig kjem krigen nærare oss. Russiske medium melder at russiske TU-95-bombefly med kryssermissil letta frå basar i nærleiken av Murmansk, nær grensa til Noreg og Finland.

Vi spør ekspertane:

• Kvifor kjem denne responsen no?
• Vil dette seie at Nato er med i krigen?
• Kan Russland kome til å angripe eit Nato-land?
• Kva gjer dette med faren for atomkrig?

Kvifor kjem denne responsen no?

Då krigen braut ut for nesten eit år sidan, var det uaktuelt for vestlege stormakter å sende stridsvogner til Ukraina.

No kjem dei frå ei rekke Nato-medlemsland. Forsvarsminister Bjørn Arild Gram (Sp) seier til NRK at Noreg sitt bidrag er eit følge av krigen si utvikling.

– Det har også med korleis Russland sin råskap trer fram i det vi ser som skjer i Ukraina, og dei behova som ukrainarane no har meldt inn, seier han.

– Framover, i større grad enn det vi har gjort, må vi ta frå eigne lager og eigen kapasitet fordi behovet for støtte til Ukraina no er det mest pressande, og det også er viktig for vår tryggleik at Russland ikkje vinn fram i Ukraina.

Seniorforskar ved NUPI, Karsten Friis, seier til NRK at dette er ein tydeleg reaksjon frå Nato-medlemmene si side.

– Ein har sett russisk krigføring gå føre seg med masse krigsbrotsverk, drap på sivile, medviten bombing av sivile.

– Det har nok fått vestlege leiarar til å innsjå at denne krigen ikkje kan bli avslutta av noko slags fredsforhandlingar. Ein er nøydde til å hjelpe Ukraina å vinne, og eigentleg dess før dess betre.

Vil dette seie at Nato er involvert i krigen?

Hovudlærar ved Stabsskulen Geir Hågen Karlsen seier at det ikkje finst store styrkar i nærleiken av Noreg, slik situasjonen er no.

– Våre juristar har nøye vurdert Nato si involvering, og vi er ikkje ein del av krigen sjølv om vi støttar Ukraina med materiell.

Han meiner at Russland no prøvar å splitte land i Nato som er usamde om kor mykje ein skal blande seg inn, samtidig som styresmaktene ønsker å styrke moralen innanfor landet med slik sterk språkbruk.

Friis meiner det har skjedd ei utvikling på vestleg side. For berre eit år sidan var det uaktuelt for vestlege stormakter å sende stridsvogner til Ukraina.

No kjem dei frå minst seks land i Europa, med tommel opp frå ei stormakt som til no har vore motvillig til å bidra med våpen, altså Tyskland.

Det å stenge luftrommet for russiske fly, for eksempel, er framleis uaktuelt. Det er heller ikkje sannsynleg at det blir teke opp på nytt, meiner han.

– Det ville innebere at vi, altså Nato-landa, engasjerer oss direkte i krigen. Trass i at vi leverer mykje våpen, så er det ikkje våre soldatar som er inne og kjempar.

– Skulle ein implementere ei flyforbodssone så måtte det også føre til at vi skulle skyte ned russiske fly, og det er ikkje aktuelt.

Kan Russland kome til å angripe eit Nato-land?

Ifølge Hågen Karlsen er det iallfall ingen trugsel mot Noreg, slik russiske styrkar er plasserte no.

– I våre nærområde så er det nesten ikkje hærstyrkar igjen på Kola ved Kirkenes, for eksempel, fordi dei har vore sette inn i Ukraina, seier han.

– Dei har ikkje nokon styrker der til å gå til angrep på oss og tilsvarande andre stader langs grensene til Russland.

Karen-Anna Eggen forskar på blant anna russisk informasjonskonfrontasjon ved Institutt for forsvarsstudium.

Ho seier stridsvognene ikkje kjem til å gjere så mykje med forholdet mellom Russland og Nato, men at det ein ser er resultatet av ein «enorm retorisk offensiv» frå Russland si side.

– Russland er heilt klart ikkje interesserte i at Ukraina får tyngre våpenstøtte. Det ser vi jo i den enorme retoriske offensiven dei har køyrt. Atomkrig, tredje verdskrig, verdas utsletting.

Likevel meiner ho at det framleis ikkje er i russarane si interesse å direkte konfrontere Nato, fordi det er ein konfrontasjon som Russland ikkje kan vinne.

– Det er meir sannsynleg at dei gjennomfører ein slags sabotasjeoperasjon eller noko som er akkurat under den terskelen for å utløyse artikkel fem i Nato-pakta, seier ho.

– Det kan vere av same typen som vi såg i sabotasjen på Nord Stream røyrleidningane, eller i massive cyberangrep. Aktivitet som er vanskeleg å spore tilbake til Russland.

Kva gjer dette med faren for atomkrig?

Sist veke åtvara ein alliert av Putin at dersom Russland taper på slagmarka i Ukraina, kan føre til open atomkrig, ifølge Reuters.

Blant anna som følge av dette, blei Dommedagsklokka stilt fram ti sekund, som er den næraste den har vore sidan den blei introdusert i 1947.

Eggen seier at atomtrugslane frå Russisk side er ein medviten skremselsstrategi, som har blitt brukt mot vesten sidan krigen starta.

Sjansen er framleis svært liten, og avgjerda om å sende stridsvognene til Ukraina vil ikkje utløyse atommissil frå Russland, meiner ho. Likevel:

– Retorikken fungerer fordi atomvåpen naturleg nok er kjempeskremmande. Sannsynet, som både Nato sin generalsekretær og fleire seier, er ikkje null, og det er alvorleg nok i seg sjølv.

– Eg skal ikkje stå og seie om det vil skje eller ikkje, for det er berre ein person som veit, og det er Putin sjølv, men det er viktig å hugse på at dei brukar atomtrugsel-retorikken for alt det er verdt mot vestlege støttespelarar, og Ukraina ikkje minst.

Tidlegare diplomat og Nato-ambassadør Kai Eide seier til NRK at norske ekspertar ofte undervurderer faren for opptrapping på russiske side. Han meiner at det ofte manglar ein nøktern analyse av korleis dei russiske leiarane tenkjer.

– Det er viktig å vurdere kva ein mogleg russisk reaksjon kan vere, seier Eide.

Men han understrekar at han er samd i den støtta som Noreg og andre vestlege land no gir Ukraina.

RETTING: I ein tidlegare versjon av denne saka var eit sitat som det stod var av Guri Melby. Dette var i røynda henta frå ein kronikk av Nupi-forskar Julie Wilhelmsen i Aftenposten, og blei presentert slik ved ein redigeringsfeil. Setninga er no fjerna.