Fredag blir høgsterettsdommen i den såkalla Karasjok-saka offentleg. Høgsterett har avgjort kven som eig grunnen i Karasjok kommune – Finnmarkseigedommen (FeFo) eller lokalbefolkninga i Karasjok. Dommen kan få betydning for eigedomsforholda i resten av fylket.
Kritisk til pengebruken
Det er to grupperingar frå Karasjok som står mot FeFo. Den eine gruppa meiner grunnen i kommunen tilhøyrer alle innbyggjarane. Den andre hevdar at det er den samiske befolkninga som er grunneigarar i Karasjok. FeFo har tapt i to rettsrundar, og no skal Høgsterett få siste ordet.
Hittil har ferda gjennom rettssystemet kosta nesten 50 millionar kroner. Nokre har hevda at saka ikkje er verdt denne prisen.
I tråd med Finnmarksloven
Professor emeritus Geir Ulfstein ved Universitetet i Oslo seier behandling i rettsapparatet er sånn man har gjort dette i heile Noreg.
– Vi har gjort det i 100 år og vel så det, seier han.
For snart 20 år sidan vedtok Stortinget den såkalla Finnmarksloven. Den skisserer korleis eigedomsretten til land og vatn i Finnmark skal handterast. Per i dag er det FeFo som forvaltar områda kor eigedomsretten ikkje er avklart.
– Det står i den same loven at det er domstolane som skal avgjere kven som eig grunnen i Finnmark. Det ville vere ganske håplaust om for eksempel politiske styresmakter skulle avgjere kven som eig jorda i ulike deler av Noreg. Det ville føre til ei politisering av eigedomsforholda. Vi har ingen tradisjon for det i det heile tatt. Det må ligge til domstolane å bestemme kven som eig jorda og grunnen i Noreg, inkludert Finnmark, seier Ulfstein.
Folkerettsekspert Geir Ulfstein seier eigedomsretten i Finnmark berre kan løysast via rettsapparatet.
Foto: Johan Moen / NRKFylkesordføraren og sametingspresidenten er samde
Det er Finnmark fylkeskommune og Sametinget som utnemner styremedlemmene. Ulfsteins vurderingar får støtte frå fylkesordførar Hans Jacob Bønå (H).
– Har du først løfta ei sak til Høgsterett, er det gjerne det som står seg i framtida. Det er kanskje ein grei prosess å gjennomføre rettssak for å avklare dette. Så eg trur kanskje det ikkje er heilt feil.
– På kva måte kunne man ha løyst det annleis?
– Det måtte jo vere med mekling. Da vil det jo alltid vere sånn at begge partar vil anse at dei har altfor mykje å tape. Når man er heilt overtydd om at man har rett, og man har nokre krav og rettar som er krenka, er vel eigentleg rettsløpet det riktige, seier Bønå.
Også sametingspresident Silje Karine Muotka viser til at Finnmarksloven opnar for mekling mellom Finnmarkseigedommen og dei som krev eigedomsrett til grunnen i Finnmark.
– Det finst ulike spor og mekanismar. Det handlar om at ein rett som er identifisert, og som nokre vil ha anerkjent, blir anerkjent. Det kan skje innanfor eller utanfor rettssystemet, seier Muotka.
Einaste måten
Den kommande dommen i Høgsterett kan gi store konsekvensar. Dersom nokre av grupperingane frå Karasjok vinnar, er det venta nye rettsrundar.
– Vi veit jo ikkje kva Høgsterett kjem til, om det er FeFo eller Karasjok-interessene som går av med sigeren, seier Ulfstein.
– Dette er avgjerande for sakene som kjem seinare når det gjeld retten til grunnen i Finnmark, enten det gjeld Kautokeino, Tana eller andre delar. Det er viktig at vi får ei høgsterettsdom som avgjer Karasjok-saka, sjølvsagt, men som også trekker opp prinsippa for korleis andre saker i Finnmark skal avgjerast.
– På ein skala frå éin til ti, kor smart eller genialt er det å løyse konfliktar gjennom rettsapparatet?
– Ti. Det er den einaste måten å gjere det på, avsluttar Ulfstein.
