Måtte laste pasienten over i ny ambulanse på motorvegen

I mai i år var ein ambulanse på oppdrag i Oslo-området.

Det hasta å få pasienten til sjukehus. Dei sette på blåljos og sirener.

Så mista bilen motorkrafta.

Ambulansepersonellet stansa bilen. Starta den på nytt.

Dei kom opp i 80 km/t. Så mista den krafta igjen.

AMK vart kontakta, står det i varselet til Statens helsetilsyn.

På motorvegen måtte pasienten bli lasta over i ein ny ambulanse.

Dette kunne enda alvorleg. Pasienten måtte rekke ein transplantasjon.

Det hadde dei ikkje gjort, hadde det ikkje vore ein annan ambulanse tilgjengeleg.

Sånt som dette har skjedd fleire gonger, i heile Noreg.

Som her i Førde, da dei merka at bilen ikkje fungerte slik den skulle:

Får ikkje nye ambulansar

Ola Borstad er leiar ved ambulanseavdelinga på Oslo Universitetssjukehus.

Ambulansen er eit av dei viktigaste verktøyet dei har. Og dei er avhengige av at dei er driftssikre, forklarar han.

– Men både høg kilometerstand og alder gjer sitt til at driftssikkerheita blir redusert.

Kvart år bestiller dei, og alle andre helseføretak i Noreg, nye ambulansar.

Men dei får ikkje alle ambulansane dei har bestilt.

Ei av årsakene er at dei blir produsert i mellom anna Ukraina.

Ei anna er koronapandemien, da det vart problem med transport over heile verda.

Etterslep over heile landet

Ambulansane køyrer på grusvegar, motorvegar og i snirklete bygater. Korte og lange turar. Roleg, eller med gassen i botn og blåljos på.

Det gjer at dei blir raskare utslitne enn vanlege bilar.

NRK har kontakta alle helseføretak i landet.

Fleirtalet fortel at dei har fleire gamle bilar, der driftssikkerheita er lågare og utgiftene høgare enn dei burde vere.

Sjekk ditt sjukehus her:

Nokre stader, som Innlandet og Oslo, har dei opplevd å ikkje ha nok ambulansar til vaktlaga på jobb. Det skjer på grunn av teknisk svikt eller uventa verkstadbesøk.

Ved Universitetssjukehuset i Nord-Noreg fryktar dei at det vil bli problematisk å halde ambulansar i drift viss situasjonen ikkje betrar seg.

Men det kan den gjere i 2024.

Ole-Magne Kleven er avdelingsleiar i Sjukehusinnkjøp. Det er dei som bestemmer kven som skal få levere utstyr til sjukehusa i Noreg.

Han har fått tilbakemelding om at produksjonen er tilbake til normalen.

No blir det jobba med å ta igjen etterslepet.

– Men vi snakkar nok om ei forsinking på opp mot eit års tid, så vi vil bruke månadar på å ta det igjen.

– Det blir levert ambulansar i jamn takt no, så da kan helseforetaka sjå på kvar behovet er størst, og sette dei i drift der.

Rundt ein fjord eller over eit fjell

Viss bilane stansar kan det i aller verste fall få alvorlege konsekvensar for pasienten.

Det har det heldigvis ikkje gjort til no.

Men det er ein vesentleg forskjell på osloområdet, og resten av Noreg, påpeiker Borstad.

Andre stader er det ofte lenger til neste ambulanse.

– Nokre stader må ein må køyre rundt ein fjord eller over eit fjell for å komme til. Det er det mindre av i vårt område, seier ambulansesjefen.

Ein av dei som er bekymra er Trond Carlson. Han er klinikksjef for prehospitale tenester ved Finnmarkssjukehuset.

– Der det eigentleg skulle vore berre ein ambulanse på grunn av for eksempel folketal, har vi to på grunn av avstandane.

Her kan eit oppdrag vare så lenge som 10–12 timar. Og da er det langt å nå fram viss ambulansen må bytes ut.

Får ikkje kjøpe tilgjengelege bilar

I Oslo har dei brukt fleire millionar kroner på å halde dei gamle bilane ved like.

– Mest bekymra er vi for pasientsikkerheita, og for våre tilsette. Vi er òg bekymra for ei utfordring i økonomien, seier Borstad.

Andre helseføretak bekreftar det same – dei ser ei betydeleg auke i utgiftene.

Alle passar på at bilane får dei servicane og reparasjonane dei treng, og gamle bilar kostar meir.

Dei pengane hadde dei kanskje spart om dei hadde fått dei nye ambulansane til riktig tid.

Og det finst nye ambulansar, som kunne blitt levert.

Sjukehusa bestiller nemleg bilar i ulike kategoriar.

Dersom akkurat den bilen i den kategorien dei har bestilt ikkje kan leverast, kan dei ikkje bestille ein annan.

Borstad forklarar det enkelt:

– Viss du kjøper ein TV i butikken, men ikkje får han på mange månadar, kan du seie: «eg vil ikkje kjøpe hos deg, men hos ein annan». Det kan du ikkje med ambulansar.

Kan løyse seg i 2024

Kleven, avdelingsleiaren i Sjukehusinnkjøp, seier det blir gjort ei endring når dei nye innkjøpsavtalane skal tre i kraft fra januar.

Der vil det vere to ulike kontraktar til to ulike produsentar.

– Det betyr at viss det blir for eksempel produksjonsstopp av ein type bil, kan ein kjøpe ein annan type i staden.

Det vil gje ein meir robust tilgang, dersom ein av produsentane får leveringsproblem.

Han seier dei har lært mykje av situasjonen vi har vore i dei siste åra.

– Ein kan aldri gardere seg heilt for store globale hendingar, som krig og pandemi.

NRK har vore i kontakt med dei to leverandørane som har avtale i dag. Dei ynskjer ikkje å kommentere saka.