Rekordmange sjukmelde: – Vi er bekymra

– Vi ser at ein god del nordmenn får seinplager, sjølv om dei berre har hatt mild sjukdom. Dei får problem med utmatting og kognitive plager, og det tek ofte lang tid før dei blir friske. Dette bekymrar oss, seier Nakstad.

Sjølv om langt færre blir innlagt på sjukehus, blir stadig fleire sjukmelde på grunn av langtidsverknadene av sjukdommen.

I løpet av andre kvartal i år har nær 350.000 dagsverk gått tapt, ifølgje tal frå NAV.

Også i fjor var svært mange ute av arbeidslivet i lange periodar, som følgje av seinplager frå covid-19.

Langvarig sjukmeldt

Spesielt ein diagnose peikar seg ut på statistikken.

– Det har vore ein trend lenge at fleire blir sjukmelde som følgje av diagnosen slappheit/trøyttleik. Det er urovekkjande, seier statistikksjef Ulf Andersen i NAV.

NAV har gjennomført ein eigen analyse for å finne samanhengen med covid-19. Ifølgje Andersen har dei som blir sjuke av korona, fire gonger høgare risiko for å bli sjukmelde som følgje av slappheit/trøyttleik.

– Dei som har vore covid-sjuke, blir også meir langvarig sjukmelde enn andre, seier Andersen.

Samtidig blir langt færre borte frå jobben fordi dei har vorte akutt sjuke av viruset. Reine sjukmeldingar som følgje av covid-19 har falle med heile 79 prosent.

Sjølv om viruset ser ut til å gi eit mildare sjukdomsbilete i starten, blir altså stadig fleire ramma av langtidsverknader.

– Vart aldri frisk

For Lene Rygh vart alt snudd på hovudet då ho vart ramma av viruset. 49-åringen levde eit innhaldsrikt og aktivt liv med dans og trening.

No må ho bruke dagane i liggjestilling på sofaen.

– Det er ingenting igjen av det som var meg. Eg orkar ikkje gjere noko, og får ikkje til å jobbe. Heile yrkeskarrieren min har dreidd seg om å hjelpe andre. No kjenner eg meg heilt unyttig. Eg har mista alt, seier Rygh.

Snart tre år etter at ho vart smitta, plagast ho av alvorleg utmatting, dårleg minne og pusteproblem.

Rygh har prøvd å få hjelp av både fastlege og spesialistar, men møtet med helsevesenet har vore alt anna enn enkelt.

– Fastlegen min tek meg på alvor, men har ikkje verktøya han treng for hjelpe meg. Resten av helsevesenet har eg ikkje mykje godt å seie om. Eg blir fortald at eg er overoppteken av symptoma mine, og at eg berre må byrje å trene. Eg blir ikkje teken på alvor, fortel ho.

– Manglar kunnskap

Assisterande helsedirektør Espen Nakstad innrømmer at helsevesenet veit for lite om årsaka til at nokon får langtidsverknader.

– Kunnskapen er mangelfull. Dette er noko vi må jobbe vidare med for å treffe dei som treng det betre, og gi dei eit betre tilbod. Vi må vite meir om kva som skjer i kroppen etter virusinfeksjonen, og som gjer at nokon får desse etterverknadene, seier Nakstad.

Han deltok nyleg på eit stort møte der den norske ekspertisen på «long covid» var samla. Også der kom det fram at mange framleis blir ramma. Ifølgje Nakstad er det krevjande for legane å setje rett diagnose.

– Dei same symptoma kan også vere til stades ved mange andre sjukdommar. Det er vanskeleg å skilje seinverknader etter covid frå andre lidingar, seier Nakstad.

Nye variantar av viruset trua med nye smittebølgjer til vinteren. Helsedirektøren har varsla at halve befolkninga kan bli smitta dei neste månadene, noko som kan føre til at endå fleire blir ramma av seinverknader.

– Ein ser teikn til at nokon ikkje får det første gong dei blir smitta. Så får dei det plutseleg andre eller tredje gong. Vi er ikkje heilt sikre, men det er ein del ting som tyder på at risikoen aukar for kvar gong du blir smitta. Det er lite hyggjeleg. Vi skulle ønskje det ikkje var sånn, seier Nakstad.

Kan miste heimen

For Lene Rygh er framtidsutsiktene dystre. Økonomien skrantar etter fleire år utanfor arbeidslivet. No kan ho bli nøydd til å selje huset.

– Dette var huset til mormor, og eg har delvis vakse opp her. Må eg selje, mistar eg det siste eg har igjen av mormor, som var veldig viktig for meg. Eg må langt av garde for å finne ein bustad som eg har råd til. Då mistar eg nettverket mitt òg, fortel ho fortvilt.

Rygh har følgjande bønn til norske helsestyresmakter:

– Det første dei bør gjere er å gå ut å seie at dei tek dette på alvor. At det er mange menneske som blir sjuke, og kanskje ikkje blir friske igjen. At «long covid» finst.