Og hurra for det. Litterære glansbilde er flaue, og kronprinsessen er både kongeleg og ein seriøs lesar, som i tillegg har fått den erfarne redaktøren Geir Gulliksen med på laget.
Saman har dei valt ut eit solid lag av forfattarar, som alle har levert nyskrivne tekstar: dikt, noveller og essay om,- ja, eigentleg om det norske. Som dei frie forfattarane dei er, har dei aller fleste svart litt på sida av oppgåva.
Dei som måtte frykte å lese om brunosten no igjen, og dei som grua seg til ein ny runde om at det norske er ein konstruksjon, kan slappe av.
Noreg sett utanfrå
Dei som plasserer seg midt i spørsmålet, skriv frå ein annan stad: Karl Ove Knausgård, som har levd mange år i Sverige og som no bur i London, nærmar seg barndomslandet saman med blikket til ein utlending som ser Noreg for første gong.
Siri Hustvedt, norsk-amerikanaren som nesten er fødd til å tenkje på det norske, tek oss med til ei fattig innvandrarbondekone i Minnesota. Som var farmora hennar. Ei kvinne som aldri lærte å snakke engelsk. Hustvedts norsk-amerikanske historie er også ei historie om klasse.
Halvt italienske Demian Vitanza har dikta seg inn i hovudet til kronprins Haakon like etter at kong Harald er død og Haakon skal bli konge. Dette skjer ikkje før i 2032, men kronprisen tviler på kongegjerninga. Det er mykje rollespel og lite å få gjort: folket marsjerer mot innvandring i gatene og i Nord-Noreg har det vore oljelekkasje. Vitanza svingar svepa over folket og monarkiet, mens Haakon sjølv er ein klok kar som tenkjer om lag slik ein kan tenkje seg at Vitanza tenkjer.
Solstad, ein eksistensiell desperado
I forordet kallar Kronprinsesse Mette Marit desse forfattarane for eksistensielle desperadoar og den mest desperate er Dag Solstad. Forfattaren som fryktar at språket hans er i ferd med å bli borte. Utan det er han ingen ting. Det går an å hevde at Solstad er ein europeisk forfattar, det hevdar han sjølv også, men han er det på norsk.
Han er også den som kjem med den tydelegaste definisjonen av det norske: Vi er eit lite land som tidlegare låg under nabolanda.
Vi har eit språk, og vi har ein historie.
Kulturpessimisten Solstad ropar til alle som vil høyre at vi må ta vare på det kollektive minnet. Ingen nye takter frå Solstad dette, men formulert med intensitet som gjer inntrykk.
Det flaue
Det er ofte noko litt flaut over diskusjonar om det norske. Dels fordi debattane lett hamnar i sjølvskryt av typen «humanitær stormakt» eller «typisk norsk å være god», eller i ei nedlatande haldning til det norske: Vi er naive bønder, vi er nyrike og vulgære og kan ikkje te oss når vi er i utlandet.
Ingen stereotypiar er heilt tekne ut av lause lufta, det gjer det ikkje betre. Den einaste flaue sekvensen i denne boka, er når redaktør Geir Gulliksen innleiingsvis forklarer at det var flaut å seie ja til oppdraget om å gjere dette saman med Mette Marit, fordi «eg vil jo gjerne bli sett på som kontrær».
Mangelen på flaut handlar dels om mangelen på tematisering av det norske. Det er tankevekkjande at så få tek fatt i dette, som jo er eit stort spørsmål i tida. Brenn det ikkje?
Eller brenn det for mykje? Eller var det noko anna som heller skulle seiast? Slikt kan ein tenkje på mens augene flyg over sidene i ein velredigert og velskriven antologi som straks er på veg til Frankfurt der lesarane vil forstå at Noreg slett ikkje er eit glansbilde.
