Kylling og yoghurt skal ut av plasten: – Krevjande for butikkane

Coop Mega Lillehammer sorterer ut mesteparten av matavfallet. Det er lite som går i restavfallet, fortel butikksjef Inger Lise Staum.

Kravet om kjeldesortering kjem i ei ny avfallsforskrift som gjeld frå 1. januar 2023.

Daglegvarebransjen spør no om det er forventa at dei skal pakke kvar enkelt agurk ut av plasten. Og tømme og vaske alle kyllingpakkar og anna før dei blir kasta.

Skal den nye forskrifta lesast ordrett, er svaret ja. Men Virke og daglegvarekjedene meiner butikkane må bruke skjøn.

Les også Der andre ser søppel, ser Morten en gullgruve

– Må endre eigne rutinar

Alle verksemder der det oppstår «hushaldsliknande avfall» skal kjeldesortere mat- og plastavfall.

Regelverket skal bidra til å nå EU-målet om å vinne att 65 prosent av hushaldsavfall og hushaldsliknande næringsavfall innan 2035.

Miljødirektoratet meiner forskrifta vil føre til redusert matavfall. Og også redusere bruk av unødvendig emballasje.

– I praksis betyr det at butikkane må kjeldesortere matavfall. Det betyr at eventuell emballasje må fjernast før matavfallet blir kasta.

Det skriv seniorrådgivar i Miljødirektoratet, Vanessa Ivanov, i ein e-post til NRK.

Det er stor variasjon i korleis og kor mykje daglegvarebutikkane sorterer. NRK har fått tilsendt dette bildet av mat som skal vere funne i restavfallet utanfor ein butikk i Stange kommune.

No skal daglegvarebransjen sortere ut plast og emballasje på same måten som ein gjer i ein hushaldning.

Det betyr at maten må pakka ut av plasten slik at mat og plast kan sorteres kvar for seg.

Direktoratet er klar over at kravet er krevjande for daglegvarebutikkane.

– Det kan føre til auka kostnader på grunn av auka ressursbehov, omdisponering av areal til avfallshandtering og hyppigare henting av avfall for å unngå lukt og skadedyr. Og auka vassforbruk for reinsing av plastavfall og reingjering av utsorteringsareal, skriv Ivanov.

Ventar på rettleiar

For handelsbransjen sjølv er det framleis uklart korleis den nye avfallsforskrifta skal tolkast. Dei ventar no på ein rettleiar frå direktoratet.

– I samarbeid med renovatørane våre og resten av bransjen jobbar vi med tiltak som både vil bidra til å innfri intensjonane til forskrifta, og gi gode løysingar i ein praktisk kvardag i butikk, seier Knut Lutnæs, seniorrådgivar i Coop Noreg SA.

Lutnæs peikar på at butikkane ikkje berre treng løysingar for plastemballasje. Men også for hermetikk, glas og andre meir krevjande emballasjetypar.

– Når det gjeld emballert bioavfall, finst det ikkje gode nok løysingar for å avemballere alle typar produkt i butikk i dag.

Han får støtte av Signe Bunkholt Sæter, som er berekraftsdirektør i Norgesgruppen. Ho fortel at ei streng tolking kan føre til forureining av emballasje som allereie kan bli resirkulert.

– Og føre til stort meirarbeid som ikkje står i samsvar med miljøgevinsten, forklarer ho.

Tord Dale trur butikkane opplever at dei må sortere absolutt alt, noko han meiner er misforstått. Han er leiar for berekraft og politikk i Virke.

– Til ei viss grad så må vi prøve å sortere ut meir. Men oms vi ser at det vi sorterer ut ikkje vil ha nokon restverdi, må ein bruke litt fornuft.

Dale meiner det er skilnad på kva som er gjennomførbart i store butikkar i sentrale strøk, og mindre butikkar i distrikta.

Kampen mot matsvinn

Anne Marie Schrøder, kommunikasjonssjef i Matvett, meiner daglegvarebransjen er det verdikjedeleddet som har redusert matsvinnet sitt mest dei siste åra.

Schrøder ser at den nye forskrifta gir mykje meirarbeid når maten skal takast ut av emballasjen i butikk.

– Den oppgåva får dei. Då er det mest gunstig for dei å sikre at nedprisinga fungerer slik at maten faktisk blir seld før han kjem så langt at han må avemballerast.

– Er det meininga at ein i butikk skal ta ein dårleg agurk ut av plasten før ein kastar han?

– Ja, det må dei gjere. For det er nettopp det dei skal, skilje plast og mat.

Skal dokumenterast

No blir det krav om å dokumentere mengda matavfall frå butikk.

– Vi veit at mykje mat og plast går i restavfall og vidare til forbrenning. Men kor mykje veit vi ikkje, sidan det til no ikkje har vore stilt krav. Det nye regelverket vil krevje dokumentasjon slik at vi får meir fokus på dette, seier fagrådsgivar i Avfall Noreg, Jens Måge.

Onsdag denne veka arrangerte Avfall Noreg eit møte der det nye regelverket vart gått gjennom av Miljødirektoratet.

– Forståinga av regelverket er tydeleg, og vart stadfesta i dag. Utsortering skal skje ved kjeldesortering der avfallet oppstår, og det er i butikk.

Frå daglegvarehandelen var REMA 1000, Coop, Norgesgruppen og Virke invitert, men dei var ikkje til stades i møtet.

Les også Husholdningene er de aller største matsynderne

Moglegheit for nytenking

Betre planlegging av varer inn og ut av butikk har så langt vore det viktigaste tiltaket for å redusere matsvinn i daglegvarehandelen.

Svinnet er også avgrensa ved at butikkane gir bort varer som nærmar seg utløpsdato til frivillige organisasjonar. Eller at varene blir seld billigare i butikken.

Nedprisingsdisken hos Coop Mega er populær hos kundane.

– Det aller meste av det vi prisar ned blir seld. Det er veldig lite vi kastar. Vi har mindre og mindre matsvinn, seier Staum.