Hyttefelta på Kvamsfjellet i Gudbrandsdalen ligg idyllisk til ved inngangen av Rondane. Samstundes som det har blitt meir omfattande hyttefelt, med straum og kloakk, har det også blitt fleire beitedyr.
I lengre tid har det vore spenningar mellom hytteeigarar og gardbrukarar der.
Hytteeigarar meiner dyra er aggressive og i vegen. Bøndene meiner det har blitt kasta stein på kyr, og at sau har blitt jaga vekk frå lamma sine.
Nyleg måtte kommunen arrangere eit fredsmøte grunna at konflikta hadde tilspissa seg.
- Då ein utbyggar skulle grave ut hyttetomter på Lillehammer, gjekk det ikkje heilt etter planen:
Vanskeleg å finne ei løysing
Kommunedirektør Arne Sandbu i Nord-Fron trur ikkje det eksisterer nokon enkel løysing på konflikten.
Han seier kommunen prøver å halde seg nøytrale og skape ein dialog.
Difor inviterte dei til eit fredsmøte, og har oppretta eit dialogforum.
Han påpeiker at Nord-Fron ikkje er åleine om denne problemstillinga. – Alle stader der det er aktivt landbruk og fokus på fritidsbustadar vil det vere slike konfliktar.
Foto: Andreas Skeide / NRK– Kommunen har sagt ja til hytteutbygging over fleire år, samstundes som vi er for eit berekraftig landbruk. Her er det nokre interessemotsetnader det ikkje går an å prate seg bort frå.
Eystein Brustuen er leiar i Kvamsfjellet Vel og er talsperson for ein del av hytteeigarane. Han er einig i at det er vanskeleg å finne ei løysing alle er fornøgde med og seier det har tilspissa seg.
Diskusjonar har gått føre seg på sosiale medium.
Brustuen seier det ikkje er fullt så konfliktfylt som det kan stå fram der, men at det er folk i ytterkantane på begge sider som skriv ting.
– Frå vår ståstad er det ikkje sau eller møkk på trappa som er det største problemet. Det er tryggleiken når turgåarar og hytteeigarar møter på store flokkar med kjøttfe.
VANSKELEG Å FØLGJE REGLER: Eystein Brustuen seier det har vore ei endring i kva slags dyr det er på fjellet. Der det tidlegare var mjølkeku, er det no kjøttfe. Dei går med kalv. - Møter du mange av dei på ein gong, hjelp det ikkje å følgje såkalla «kuvettreglar». Eg har prata med folk som har vore ute på trappa til hytta, og blitt jaga inn att fordi ammekua har vore innpåsliten, fortel han.
Foto: privatTek avstand frå dyreplaging
Samstundes tek Brustuen og foreininga fullstendig avstand frå plaging av dyr, som bøndene meiner har skjedd.
– Det er ikkje greitt å kaste stein. Eg håpar at vi kan finne ei løysing saman med gardbrukarane, men eg er veldig spent på korleis vi skal gjere det.
Ordførar i kommunen, Rune Støstad, seier både bøndene og hytteeigarane er viktige for kommunen.
Difor vil han ta diskusjonen på eit høgare nivå.
– Det er inga tvil om at det er mange hytter i våre område, og då må vi regulere medvitent ut ifrå det, ved å til dømes fortette hyttefelt, i staden for å byggje over større område, seier Støstad.
Teknologi kan hjelpe - men kostea for mykje
Ein av bøndene i området er Odd Arne Myromslien. Han har om lag 100 storfe inne på Kvamsfjellet, og prøver ut det digitale gjerdesystemet «nofence».
Dyra blir opplærte til å snu når dei høyrer lydvarselet frå ei bjølle.
– Eg har prøvd det ut med 30 dyr, og det fungerer veldig godt, men var for dyrt i innkjøp og årleg kostnad.
FOR BEITE: Odd Arne Myromslien meiner beiteretten må brukas meir i framtida. – Det gir god dyrevelferd, held naturlandskap ved like, er meir fornybart enn å berre ha dyra på innmarksbeite og det er billigare for oss.
Foto: Even Lusæter / NRKHan trur at beiteretten vil bli brukt meir i kjøttproduksjon framover, fordi det er ein fornuftig måte å drive på.
Gardbrukaren forstår at folk er redde, men meiner det har meir med kunnskap enn med type ku.
Kva som må skje framover er han tydeleg på:
– Folk må få lov til å gjerde inne eigedomane sine etter kommunen sitt regelverk. Dei må lære seg korleis ein skal oppføre seg rundt kyr, også er det viktig at det ikkje blir meir hytteutbygging.
KU: Odd Arne Myromslien forstår at folk er redde, men trur det handler om kunnskap. Han seier han har valt å halde kurasa Hereford fordi dei har godt lynne.
Foto: Åshild Slåen / NRKFleire planlagde hytter i kommunen
I same kommune, ved fjellbygda Skåbu, er det planlagt fleire hytter. Bønder i dette området reagerer sterkt på det.
– Det er heilt forkasteleg. Hyttebygginga vil øydeleggje for beiting for ku på utmark, og fortrenge sauen, seier Ole Petter Berget, leiar i Nord-Fron bonde- og småbrukarlag.
Familien hans har drive gard i området sidan 1800-talet, og han har både sau og kyr som går i fjellet på sommarstid. Han seier det er avgjerande for landbruket å ha dyra i utmarka.
– Det hadde vore mykje betre å byggje hotell, då kunne vi fått varige arbeidsplassar, og vi ville ikkje hatt dei same konfliktane.
Hytteplanane i Skåbu har vore på høyring. Statsforvaltaren i Innlandet seier utbygginga er for omfattande.
Innspela som har kome under høyringa kjem til å bli sett på, seier Rune Støstad, som er ordførar i Nord-Fron.
Hovudregel: Beiting skal vere lov
Beiteretten står sterkt i Noreg. Advokatfullmektig Morten Feiring har arbeidd med mange saker som tek for seg utmark, og seier det mange forskjellige ordningar rundt omkring i landet.
Hovudregelen er at dyra får lov til å beite i utmark.
– Det er også avgrensa kor ansvarleg dyreeigar er for skader på eigedomen til andre, dersom dyra har rett til å vere der. Det trur eg kanskje mange hytteeigarar blir overraska over.
Han tilrår å sjekke med kommunen kva reglar som gjeld for å gjerde inne hytteeigedomen, og til ein viss grad innfinne seg med at det kjem til å vere beitedyr i eit hytteområde med beiterett.
- Synet av den ribba tømmerhytta rysta eigar Evelyn Rudi:
