Valgthriller i Romania: Fryktar venstresida vil skru klokka tilbake

I TV-serien «House of Cards» sporar TV-debatten av når Frank Underwood forlanger ei orsaking til kona si. Scena har blitt sett på som litt fjollete amerikansk TV-underhaldning.

Heilt til denne veka då det brått vert en scene fra den politiske valkampen i Romania, som veljer landets neste president denne helga. Ein valkamp som byr på steile frontar.

Midt i TV-debatten mellom dei to presidentkandidatane dreg venstresidas Victor Ponta fram ei borgarleg avis. Han krev at motkandidaten, dei borgarleges Klaus Johannis, ber kona hans om orsaking.

Videoen har blitt delt på Facebook av tusenvis av rumenarar som bur og arbeider i utlandet.

Stort engasjement blant rumenarar i utlandet

For det er første gong diasporaen har engasjert seg så intenst i dei demokratiske prosessane i heimlandet. Årsaka er at det truleg var dei som avgjorde det førre presidentval.

Då vann sittande president Traian Basescu med berre 70 000 stemmer.

No kan ikkje Basescu stille fleire gongar, og støttar den etnisk tyske borgarmeisteren Klaus Johannis frå byen Sibiu i Transylvania. Han er kandidaten til ein koalisjon av dei borgarlege partia i Romania.

Romania er delt på midten

På meiningsmålingane er det jamt mellom kandidatane. Ponta har fleirtal i aust, medan Johannis har fleirtal i vest. Johannis er favoritten til ungdommen, medan Ponta har solid støtte blant dei eldre.

Og blir det eit like jamt val på søndag som førre gang, kan den rumenske diasporaen avgjere det heile – om dei får lov til å stemme.

I første runde av presidentvalet gjekk rumenarar over heile verda mann av huse for å stemme. Det bur kanskje fire millionar rumenarar i utlandet.

Ambassadane var ikkje førebudde, dei mangla både valurner og stemmesetlar. Veljarane vart rasande då ambassadane i Paris og London stengde framfor nasen på dei.

Mange hadde venta i kø heile dagen.

«Diktatorar forkledde som sosialdemokratar»

I Vest-Romania og i Transylvania marsjerte fleire hundre tusen i solidaritet med brørne og søstrene i utlandet som ikkje fekk stemme. Demonstrantane hevda at sosialdemokratane hadde gjort valrutinane på utanriksstasjonane unødvendig tidkrevjande med vilje.

For fleirtalet av diasporaen vil ikkje stemme på Victor Ponta. Dei har lagt han for hat.

Ponta er skulda for å vere udugeleg, ein politisk broiler som plagierte doktorgraden sin, og no «House of Cards»-episoden. Men kanskje det verste av alt: Han representerer fortida – restane av det korrupte og autoritære kommunistregimet.

Det blir hevda han er frontfiguren til eit parti av diktatorar forkledde som sosialdemokratar. Som bevis blir det vist til at familien til Ponta har mange lukrative næringslivskontraktar med den rumenske staten.

Det var ei slik skulding Ponta avkrevde orsaking for.

Sosialdemokratane har også fått skulda for å ha rana landet for verdiar og ressursar på 90-talet. Mange av dei har hamna i fengsel under president Basescu. Frykta er no stor for at Ponta vil bruke presidentembetet til å skru klokka tilbake til 1990-talet. At han vil bremse opp korrupsjonsjakta og dei juridiske reformene.

«Den andre revolusjonen»

Demonstrasjonstoga i Romania vart difor kalla den andre revolusjonen. Og ganske symbolsk gjekk det største toget gjennom byen Timisoara. Det var der den første revolusjonen mot kommunistregimet byrja for 25 år sidan.

Den rumenske kommentatoren Cristian Popescu meiner det er første gang rumenarane kjempar for verdiar.

– Dei demonstrerte ikkje for brød, olje eller sukker, nei, dei demonstrerte for ein idé – retten til å stemme i val, seier Popescu til nyheitsbyrået Ap.

Demonstrasjonane la press på utanriksministeren, men han nekta å opne fleire vallokale, og gjekk av.

– Utanriksminister Titus Corlățean vart ofra i eit politisk spel for å stoppe kritikken mot statsminister Ponta, hevdar Popescu.

Ponta framleis favoritt

Sosialdemokratane og Ponta har eit velsmurt partiapparat. Lokalpolitikarane går frå hus til hus for å sikre at alle i sitt distrikt stemmer på den «riktige kandidaten».

NRK har fått vite av rumenarar som bur i Noreg at slektningar har blitt trua med å miste pensjonen sin skulle dei stemme på «feil kandidat». Dette er tomme truslar, men for ei bestemor på landsbygda kan det vere vanskeleg å trasse dei lokale styresmaktene.

I tillegg har sosialdemokratane eit trumfkort: Kyrkja. Den har stilt seg med full tyngde bak kandidaturet til Victor Ponta.

I ein TV-reportasje blir det hevda at det er ei plikt for ein ortodoks kristen å stemme på den ortodokse kandidaten Ponta. I dei mest ekstreme tilfella har det blitt trua med helvete. Ein sterk trussel i eit land der gudstrua betyr mykje.

Innhaldslaus debatt

Denne veka har det også vore to TV-debattar. Dagen før den første debatten vart hundre høns kasta på trappa til hovudkvarteret til den borgarlege alliansen. Rundt halsen var hønene merka med teksten «Johannis er ein kylling».

Tonen var sett. På fjernsyn sat dei to kandidatane og moderatoren og kakla i munnen på kvarandre i fleire timar.

Fokuset var ikkje dei politiske sakene, men kven som hadde flest korrupte partifellar bak lås og slå.