Stavkyrkje tar grep mot turistbæsj

I bygda Ornes ved Lustrafjorden i Sogn bur det 34 fastbuande, men på sommaren kryr det av folk.

I fjor sommar var rundt 25.000 turistar innom verdsarv-stavkyrkja på det vesle neset.

Men med berre tre toalett som venta dei besøkande, såg enkelte seg nøydde til å bæsje i frukthagane.

No tek stavkyrkja grep for å unngå bæsj på avvegar og lette på turisttrykket.

Løysinga?

Eit nytt toalett, og færre cruiseturistar og gruppereisande.

Det er nemleg desse som skaper mest utfordringar for kyrkja, då det er mange med dårleg tid som kjem på samstundes.

På Urnes var om lag éin av fem besøkande ein del av ei større gruppe.

• I fjor fann Rakel Skagen bæsj i hagen sin. Rekordbesøk set kulturminna under press.

Vil spreie besøket over fleire dagar

Fjoråret var ein rekordsesong for turisme i heile landet. Stavkyrkjene var ikkje noko unnatak, og dei fem stavkyrkjene i Sogn hadde til saman over 100.000 besøkande.

Bæsj på avvegar, og mykje trafikk på smale og tronge vegar er nokre av utfordringane rekordsesongen førte med seg.

Ola Fjeldheim i Fortidsminneforeningen, som eig stavkyrkjene, seier dei historiske bygga toler besøket, men at foreininga likevel må gjere tiltak for å dempe slitasjen.

– Hovudpoenget er at besøket skal bli spreidd over fleire dagar og utover sesongen.

Fortidsminneforeininga har rekna seg fram til at dei no ønsker maks 400 besøkande i kyrkje i løpet av ein dag.

Då har dei mellom anna sett i verk desse tiltaka:

• Fjerna rabatten gruppereiser, og inngangsprisen er auka med 20 kroner. No kostar billetten 130 kroner.
• Dei tillèt òg berre éin turistbuss i timen, noko som også kan redusere talet på cruiseturistar sidan dei bli bussa frå cruisehamna til Ornes. Tidlegare var det ingen grense på kor mange bussar som kunne komme i løpet av ein dag.
• Grupper må booke inngang til kyrkja på førehand.

Fjeldheim seier at dei likevel ikkje kan nekte busselskapa å køyre opp til kyrkja, då vegen er ein offentleg fylkesveg.

– Dei fleste reiseoperatørane tar kontrakt på førehand, og vi jobbar med å informere dei om maksgrensa.

Borgund stavkyrkje i Lærdal har allereie hatt god erfaring med å avgrense turiststraumen.

Her har kyrkja betrakteleg færre cruiseturistar, enn på Urnes.

Særleg førehandsbooking av store grupper har fungert bra, seier dagleg leiar Marit Wøllo.

– Då kan eg passe på at turistane fordeler seg utover dagen og bemanne opp etter kor mange som kjem.

Dritproblem over heile landet

Mange turistar og få toalett er eit velkjend problem her til lands.

I Lofoten er både fastbuande og naturforvaltarar lei av å få natur og hagar nedgrisa av avføring frå turistar.

Reiselivet i både Lofoten og på Vestlandet har teke til orde for turistskatt for å finansiere betre toalettfasilitetar og søppelrydding, men i forslaget til statsbudsjettet for 2024 var det ingen forslag om turistskatt.

I fjor braut desperate turistar seg inn på toalett i Vestkapp i Stad kommune, som restauranteigaren var lei av å ikkje få betalt for å drifte.

Også årets sesong kan by på toalettproblem.

Dei kommunale toaletta heilt fjerna, og det er framleis ikkje funne ei offentleg toalettløysing på kor turistane skal gjere frå seg.

Dei einaste toalettet på staden er no på restauranten.

Eit nytt toalett

Trass mange tiltak, må turistane på Ornes likevel sjå langt etter mange fleire toalett.

Fortidsminneforeininga prøver likevel å få sett opp éit toalett til.

Akkurat korleis dei skal gjere det er framleis usikkert, men Fjeldheim understrekar at det er naudsynt.

– Eg tenker vi må ha det. Vi har ikkje den løysinga akkurat no, men det er heilt opplagt at vi treng eit nytt toalett.

Les også Her har dei funne løysinga på do-problemet