Regjeringa tek grep for å minska straumen av flyktningar frå Ukraina

Hopp til innhold

Noreg strammar inn grepet overfor ukrainske flyktningar.

Innstrammingane skjer langs fem spor:

Opplysa om krav om butid
Nye krav til innkvartering
Hotell-innstramming
Kutt i barnetrygda
Kutt i tilgang til heimreiser

Meir om innstrammingane:

Barnetrygd

Fram til no har ukrainarar (og andre) fått etterbetalt barnetrygd når det mellombelse opphaldsløyvet deira blir forlengt utover det første året. I praksis har det betydd at du får etterbetalt barnetrygda for heile det første året i Noreg i ein sum, samtidig som du har fått rett til barnetrygd vidare framover og får dette månadleg.

Etterbetalinga for dei første 12 månadene er ei ordning regjeringa no foreslår å fjerna. Denne gruppa blir vareteken økonomisk det første året gjennom mottakssystemet og introduksjonsprogrammet allereie.

Derfor skal Barne- og familiedepartementet senda på høyring forslag om å oppheva dagens ordning med etterbetaling av barnetrygd for alle som no kjem til Noreg. For dei som er i Noreg, vil det vera nødvendig med nokre overgangsreglar. Regjeringa vil i høyringa vurdera om dei som er i Noreg, men som ikkje har vore her i 12 månader før lovendringa, også vil bli omfatta av endringa.

Heimreiser

Det blir stramma inn på ukrainarars tilgang til å reisa fram og tilbake mellom Ukraina og Noreg. Dersom ei slik reise er i strid med føresetnaden for opphaldsløyvet, kan UDI oppretta ei sak om tilbakekalling av opphaldsløyvet. Dette er allereie praksis for andre nasjonalitetar der det er innvilga asylstatus.

Dette gjer me mellom anna for å sikra at personar som får ytingar i Noreg, også oppheld seg her. Det vil framleis vera tilgang til å reisa tilbake til heimlandet dersom ein har eit legitimt formål med reisa.

Nasjonalt mottakssenter

Personar som har behov for innkvartering i asylmottak, må frå no av venda seg til politiet og UDI ved Nasjonalt mottakssenter i Råde kommune. Det vil ikkje lenger tilbydast innkvartering eller transport til dei som har reist til andre delar av landet.

Eventuelle unntak frå dette vil berre vera for einslege mindreårige eller personar i ein spesielt sårbar situasjon.

Alle asylsøkjarar som vender seg til Nasjonalt mottakssenter, får tilbod om mottaksplassering der.

Bruken av hotell

Det vil ikkje lenger bli tilrettelagt for innkvartering i hotell og liknande for personar som vel å reisa til ein annan stad enn Nasjonalt mottakssenter. Mottakssenteret er inngangsporten til mottakssystemet.

I tillegg blir det generelt stramma inn bruken av hotell og liknande som asylmottak. Den klare hovudregelen er at asylsøkjarar får tilbod om innkvartering i ordinære asylmottak.

Regjeringa vil også informera aktivt om at det er krav om butid for flyktningar for å kunna få tilgang til ei rekkje ytingar gjennom folketrygda.

Bakgrunnen er den massive tilstrøyminga og spørsmål om Noreg har for rause ordningar samanlikna med nabolanda våre.

Som moglegheit til å bu på hotell når ein kjem til Noreg, i staden for å melda seg til mottakssenteret i Råde.

– Vi skal framleis ha rause ordningar, men vi går bort frå å bruka dei dyraste og finaste hotella, slik at det ikkje skal vera eit trekkplaster, seier Emilie Enger Mehl (Sp), justis og beredskapsminister.

I dag kan ukrainske flyktningar med barn få etterbetalt eitt år med barnetrygd når dei har vore i Noreg i 12 månader.

No stoppar dette, om forslaga frå regjeringa går igjennom.

– Etterbetalinga vert erstatta med løpande barnetrygd frå år to, seier arbeids- og inkluderingsminister, Tonje Brenna (Ap).

Dei siste to månadene har Noreg teke imot 50 prosent fleire ukrainarar enn det Danmark, Sverige og Finland har teke imot til saman.

Konsekvensen av den norske «pull-faktoren» er stort press på tenestetilbodet rundt omkring i landet.

Blant dei som har åtvara om situasjonen er landsstyret i KS og ordførarar over heile landet.

Osterøy-ordførar Lars Fjeldstad (Sp) seier til NRK at kommunen «skal ta sitt ansvar og busetja dei vi maktar».

– Men då er vi avhengig av ei ordning som er berekraftig over tid. Det kan ikkje halda fram i dette tempoet.

Enn så lenge er innbyggjarane i kommunen positive til innvandringa, men om kvaliteten på dei kommunale tenestene går ned, og ventetidene går opp, fryktar ordføraren for konsekvensane.

– Då er eg redd for at fleire endrar haldning og bli meir kritisk innstilte. Det ønskjer vi ikkje.

NRK er kjend med at det internt i regjeringa har vore stigande uro for at kommunane rett og slett ikkje maktar å følgja opp den siste bestillinga frå Integrerings- og mangfaldsdirektoratet (Imdi).

Birgit Oline Kjerstad, flyktningpolitisk talsperson for SV, seier det er ein dårleg ide å kutta i barnetrygda:

– Det er eit stort innslag av flyktningar frå Ukraina i matkøane landet rundt. Vi betrar ikkje deira situasjon ved å fjerna dette viktige bidraget. I stedenfor å kutta i rettane til ukrainske flyktningar bør dei heller få like gode rettigheiter.

Høgre: – Løyser ikkje utfordringane

Mari Holm Lønseth, innvandringspolitisk talsperson i Høgre

– Regjeringas forslag er ein start, men løyser ikkje utfordringane kommunane allereie står i. Mange kommunar og lokalsamfunn er på brestepunktet, særleg innanfor skule, helse, barnehage og tilgang på bustader. Varsellampene har blinka rundt om i landet i månadsvis utan at regjeringa har gjort noko. Det er bra at regjeringa no endeleg kjem med tiltak. Me er positive til dette, men skal gå nøye inn i forslaga. No må regjeringa visa handlekraft og leggja ein plan for å handtera den flyktningkrisa me står i. Me må gjera meir for å hjelpa dei som allereie har komme ut i arbeid og aktivitet. Eit viktig tiltak for å få fleire inn i arbeid og aktivitet raskare er å gi meir norskopplæring. Meir norskopplæring kan givast digitalt, også på kveldstid for å kunna kombinera med jobb. Her bør regjeringa komma med tydelegare krav og forventningar til kommunane og kvar enkelt.

Gunn Marit Helgesen, styreleiar i KS

– Det er framleis stor vilje til å busetja og integrera ukrainske flyktningar, men kommunane har byrja å få kapasitetsutfordringar og merkar at høge innkomstar går utover tenestetilbodet i kommunen. Det er bra at regjeringa set i verk tiltak no. Så må me følgja med å sjå kva effekt dette får. Det er framleis behov for å støtta kommunane i arbeidet sitt. Kommunane slit i dag mest med å skaffa bustad. Men det er også store utfordringar med å leggja til rette tenester på dei andre kommunale områda som helse, skule og barnehage. Det er også ei utfordring å få folk raskt ut i jobb då dei ikkje har krav på same norskopplæring som andre. KS har tidlegare påpeika at dei viktigaste tiltaka for å letta arbeidet i kommunane er bustadtiltak, under dette føra vidare tilskot til utleigebustader. I tillegg må tilskotet til språkopplæring aukast, fleire tiltak gjennom NAV for mellom anna arbeidspraksis, støtteordningar for å motivera arbeidsgivarar til å ta inn arbeidspraksis og raskare godkjenning av utdanning frå utlandet.

Ukrainar i Noreg: – Dette gjer det vanskelegare

I Tromsø sit Kateryna Kurdiuk frå Ukraina.

– Det er tøft nok å leva utan å ha ein fast stad å bu. At det vert hardare krav, gjer det ikkje lettare, seier ho.

Ukrainarar har kollektiv vern.

– Eg veit ikkje korleis dette vil påverka meg, og korleis det vil slå ut på talet på flyktningar frå Ukraina til Noreg, seier ho.

– Nivået må vere berekraftig over tid

Desember-innstrammingane kjem på toppen av tidlegare grep.

– Vi skal halde fram med å stilla opp og ta vår del av ansvaret, men nivået på innkomstane må vere berekraftig over tid, sa arbeids- og inkluderingsminister, Tonje Brenna (Ap), til NRK 27. november.

I oktober sende departementet på høyring eit forslag om å påleggja kommunar å etablera og drifta eit mellombels innkvarteringstilbod til asylsøkjarar dersom det er nødvendig.

Same månad varsla regjeringa at ho ville «spissa» introduksjonsprogrammet for å stimulera fleire av ukrainarane til å komma raskare ut i arbeidslivet.

I Danmark er 56 prosent av dei ukrainske flyktningane i arbeid.

I Noreg er talet falle frå 19,3 prosent (august) til 18,1 prosent (oktober).

Sverige har ikkje samanliknbare tal, men ligg nærare Danmark enn Noreg.

– Utfordringane kan ikkje løysast med pengar åleine

Framstegspartiet kallar dagens grep «ein god start», men meiner det må gjerast meir.

– Skilnadene mellom Noreg og våre naboland er ekstremt store. Spesielt talet på flyktningar, men også når vi ser på ytingane og kor mange flyktningar frå Ukraina som har komme i jobb, seier Hans Andreas Limi, nestleiar i Frp.