No kan vikingarven få verdsarvstatus

Hopp til innhold

– Det var jubel her frå før. No blir det dobbelt med feiring, seier Eli Førde Aarskog, leiar for vikingsenteret Sagastad på Nordfjordeid.

I april skal dei sjøsette replikaen av Myklebustskipet for første gong på nesten fire år.

No er det også klart at skipsgravhaugar frå vikingtida, som på Myklebust, kan få status som verdsarv.

– Dette er stort, og om dette går vegen så vil funna på Myklebust vere i same liga som pyramidane i Egypt og Akropolis i Hellas, seier ordførar i Stad, Sigurd Reksnes (Sp).

Det er Klima- og miljødepartementet som har gjeve Riksantikvaren oppdraget om å kartlegge vikingtidas kulturminne.

Sju stader skal gravhaugar frå vikingtida bli kartlagt.

Skipsgravhaugar som skal kartleggast

Gjellestad i Østfold, der Gjellestadskipet blei funne og graven ut i 2020–2021. Opphavleg var det ca. 30 haugar på staden.
Borrehaugene i Vestfold. I dag er det et rikt kulturmiljø frå vikingtida, med mellom anna ni store gravhaugar. Her blei Borreskipet funne og øydelagt av vegarbeidarar i 1851.
Oseberghaugen i Vestfold, der Osebergdronningas skip blei funnet.
Gokstadhaugen i Vestfold, der Gokstadskipet blei funne.
Storhaug på Karmøy i Rogaland, der det blei funne eit skip i 1887. Det er fleire, mindre haugar i området.
Myklebostad/Myklebust i Vestland, der det blei funne eit brent skip i 1874. Det er fleire haugar i området, og skipet kan ha vore på størrelse med Gokstadskipet.
Herlaugshaugen på Leka i Trøndelag. Undersøkingar i 2023 viste at skipet kan ha vore frå så tidleg som 700-talet, noko som gjer det til det eldste skipsfunnet i Noreg.

Kjelde: Riksantikvaren

Strenge reglar

Arbeidet med å kartlegge skipsgravhaugar er allereie i gong.

– Mange tenker nok først og fremst på vikingskipa, men vikingarven er mykje meir enn det. Vi har systematisk gått gjennom vikingtidas kulturminne i Noreg og vurderar at skipsgravhaugane er heilt unike i verda, seier riksantikvar Hanna Geiran.

Bør skipsgravhaugar frå vikingtida få verdsarvstatus?

Det blir stadig gjort funn av gjenstandar frå vikingtida i Noreg. Seinast i september 2023 blei det gjort funn av sølvarmband på Steigen i Nordland.

Men slike gjenstandar er ikkje aktuelle for verdsarvlista.

– I verdsarvsamanheng er det strenge kriterium, og det er berre aktuelt med kulturmiljø og gjenstandar som framleis er på funnstaden. Derfor er det skipsgravhaugane som er valt ut som tema for kartlegginga, seier Geiran.

Håpar å gjere som danskane

Etter kartlegginga av skipsgravhaugane i Noreg er det regjeringa som avgjer om dei skal kome på Noregs tentative liste for verdsarvstatus.

Frå før er det berre åtte stader i Noreg som er i selskap med pyramidane i Egypt på Unesco si verdsarvliste.

Vegen mot å komme på denne lista er lang.

Noreg har i samarbeid med fleire andre land tidlegare forsøkt å nominere vikingarv til Unesco, men forslaget falt i 2015.

I etterkant har fleire av dei andre landa gått vidare med sine eigne stader, og danskane lukkast i fjor då Unesco sette fem ringfort frå vikingtida på verdsarvlista.

Rikantikvaren har likevel tru på at skipsgravhaugane kan nå opp.

– Haugane er symbol på dåtidas rikdom og makt, tru og samfunn, og dei viser oss kva vikingtidas menneske førestilte seg var viktig rundt livet etter døden, seier Geiran.