Lavaen har nådd bustadområde – hus står i brann

Lavaen har no nådd eit bustadområde i Grindavík. Fleire hus står i brann, viser video frå den islandske kringkastaren Ruv.

– Lavaen renn over vollane, fortalde divisjonsdirektør for det islandske sivilforsvaret Víðir Reynisson søndag føremiddag.

Lavaen har runne over Grindavíkurveg, ikkje langt frå byen.

Ifølgje RUV er kanten av den nye sprekken ca. 50–100 meter frå byen, men lavaen har byrja å strøyma mot eit bustadområde.

Statsminister Katrín Jakobsdóttir seier at dika i Grindavík har bevist sin verdi i dag i dei massive katastrofane som finn stad. Ho fortel at regjeringa skal møtast i morgon og vedta støttetiltak for bustadspørsmål.

Husa nærast lavaen ligg i Norðurhóps gate. Det er også lava i nærleiken av gatene Víkurhóp og Efrahóp.

Thuridur Halldorsdottir har vore evakuert frå Grindavik Reykjaneshalvøya, sørvest på Island, sidan november.

I går var ho tilbake igjen i byen for å henta ting. I dag er ho redd ho aldri vil koma tilbake.

– Eg fryktar at byen min vil bli oversumt av lava, seier ho til NRK.

Ho har evakuert til byen Vogar, men det er Grindavik som er heimplassen. Her ho har budd heile livet.

Halldorsdottir jobbar på turiststaden Den blå lagune. Dei har vore stengde etter førre utbrot. Denne veka opna dei igjen.

Nå må ho halda seg heime frå jobb og veit ikkje om ho har ein jobb å gå tilbake til.

Éin ny sprekk

I natt gjekk sirenene, og dei siste innbyggarane evakuerte.

Sjølve utbrotet kom fyrst klokka 09:00 norsk tid, sør for fjellet Hagafell, nord for Grindavik.

Kort tid etterpå var lavaen på veg mot den vesle byen som vanlegvis husar 4000 innbyggarar, meldte det islandske meteorologiske instituttet.

– Lavaen kan nå Grindavík kanskje innan eit halvt døgn, sannsynlegvis innan 24 timar, opplyste Kristín Jónsdóttir frå instituttet sundag føremiddag.

Nokre timar seinare har ein ny vulkansprekk opna seg, rett utanfor bygrensa til Grindavik.

Vulkanolog Thorvaldur Thordson seier til RUV at den nye sprekken endrar situasjonen totalt.

– Det verst tenkelege scenarioet er at den øvre sprekken døyr ut og den nedre tek over.

Ifølgje geolog Magnús Tumi Guðmundsson var den fyrste sprekken om lag ein kilometer lang, men det er usikkert om han har nådd si fulle lengd.

– 800 år sidan slik vulkansk aktivitet

Geolog og tidlegare professor Haflidi Haflidason seier til NRK at dette utbrotet er nærare Grindavik enn det førre utbrotet i desember.

Haflidason seier at det ser ut som utbrotet starta med mindre kraft enn det førre.

– Og magmakammeret som fôrar dette og den sprekken som vi ser det kjem ut lava frå, tømmer seg på relativ kort tid. Eg tippar det vil vera over om tre-fire dagar, seier han.

Haflidason fortel at grunnen til at dette skjer, er at magmakammeret som magmaen har samla seg, ligg i nærleiken av Den blå lagune og er på eit grunt nivå, berre fem kilometer.

Det er då ein kortare veg opp til overflata når det brest.

– Det er difor vi ser ei heftig utvikling i starten.

Dette er det femte utbrotet på Reykjaneshalvøya sidan 2021. Geologen seier dei hyppige utbrota er ein ny situasjon:

– Sist gong det var slik hyppig vulkansk aktivitet er 800 år sidan. Det ser ut som vi har kome inn i ein ny aktiv, vulkansk fase.

Han forklarer at dette kjem av såkalla plategrenser. I natt flytta plategrensa som er vest for Grindavík heile 20 centimeter, seier han.

18. desember starta eit utbrot nokre få kilometer nord for byen, men den gongen var det ingen fare for at lava skulle renna mot byen.

Innbyggarane i Grindavik måtte også evakuere i november på grunn av fare for vulkanutbrot. Då hadde det vore fleire jordskjelv og opningar i jordskorpa.