Skimeisterskapet som sjokkerte: Svart snø og handkle dynka i diesel

Det er iskaldt når den norske troppen kjem til den canadiske landsbygda i mars 1995. Gradestokken viser på det kaldaste 28 minusgrader og det er isande kald vind.

Arild Monsen, som du nå kjenner som landslagstrenar i sprint har akkurat lagt opp. Nå er han med i det norske smøreteamet.

Det ser ut til å bli eit enkelt VM å vere smørjar i.

Så feil har han aldri tatt.

Slo ned som ei bombe

Etter eit par distansar der det enda med mellom anna sølv til Bjørn Dæhlie på 10 kilometer (bak Vladimir Smirnov) snur vêret totalt.

Heilt utan forvarsel.

I løpet av ei natt smeltar omtrent ein meter snø. Varme vindar feiar innover og temperaturen stig til mange varmegrader. Eit mystisk svart bekaktig belegg legg seg øvst i snøen.

– Det slo jo ned som ei bombe for alle. Det var ingen som var førebudd på det, fortel Arild Monsen 25 år etter.

Han hugsar desse VM-dagane langt betre og meir detaljert enn dei fleste andre skirenn han har vore på. Så spesielle var dei.

Han fortel at dei på den tida brukte mykje meir tid på gliding av kvart skipar. Den same prosedyren gjentok dei over 50 gonger. Glida, børsta og sikla. Heile sesongen.

Berre på eitt døgn var alt dette bortkasta. Nye ski blei bestilt i hopetal frå Europa.

Prøvde flybensin og terpentin

For etter berre 200 meter stoppa skia momentant. Dei var heilt svarte av skit under skia. Det blei eit kappløpet mellom nasjonane for å finne ut kva ein kunne bruke for å fjerne møkka frå skia.

Flybensin, terpentin og malingsfjernar blei forsøkt. Vanleg gliding av skia var ikkje eit alternativ lengre.

Til slutt forstod alle at det som fungerte best var diesel.

– Det var jo ein parodi. Og eit eventyr. Eg har aldri, aldri opplevd noko i nærleiken av dette. Verken før eller etter har eg opplevd så forureina snø som i Thunder Bay, fortel Monsen.

Diesel-handkle på treplankar

Før skøytedelen av jaktstarten trudde Noreg dei var aleine om å satse på diesel. Når rennet etter kvart var i gang, viste det seg at alle hadde forstått at det var diesel som fungerte best under skia.

Langs løypa stod smørjarar klare til å reingjere skia med diesel undervegs i rennet.

Også FIS (det internasjonale Skiforbundet) var i sjokk og i villreie. Etter kvart blei det forbode med hjelp frå andre i løypene.

Da tok smøreteama grep og la ut treplankar som dei rulla klutar innsausa i diesel rundt, langs løypa.

Da kunne løparane gli over dieselhandkleda for å fjerne den verste møkka.

Bjørn Dæhlie hugsar også VM-dagane i 1995 svært godt. Han fortel om hektisk jobbing i kulissane, der dei etter kvart forstod at det ikkje var vanleg skismurning som galdt. Det som var viktig var å ha heilt reine ski, og ikkje festevoks som trakk til seg fukt.

I eitt av renna gjekk det heilt gale da han var på veg for å gå over ein av plankane med dieselhandkle.

– Eg køyrde ut i kanten av løypa for å treffe ein av plankane, da trådde eg igjennom, gjekk på snørra og knakk eine skia. Så det var heilt kaos. Eg har aldri vore med på eit slikt fenomen, fortalde Dæhlie i NRK-programmet Gull frå sportsarkivet sist helg.

Ingen gullfest for Noreg

Før femmila på meisterskapets siste dag, skulle Arild Monsen og medsmørar Per Knut Aaland som vanleg ut å gå den same distansen. Før start bestemmer dei seg for å prøve eit stunt.

Dei skal gå på ski utan å bruke diesel.

Det var 15 grader i lufta og dei gjekk i shorts. Dei ville berre sjå kor gale det kunne bli. Etter å ha brukt to timar på 16 kilometer går det nesten ikkje framover lenger.

Dei har null glid og sjølv med skøyteski på beina kan dei rusle i klassisk diagonal stil rett opp dei brattaste bakkane. Den svarte snøen la seg som store klabbar under skia.

Etter kvart var det dei store fabrikkområda rundt byen som fekk skulda for den forureina snøen og dei svært utfordrande smøreforholda.

Meisterskapet som i etterkant blir hugsa best som diesel-VM blei heller ingen stor suksess for dei norske langrennsløparane.

Eitt år etter festen på Lillehammer der Noreg tok tre individuelle gull. I Thunder Bay kom einaste gullet på stafetten med Thomas Alsgaard på ankeretappen.

Femmila som best blir hugsa for dieselklutane, vann italienske Silvio Fauner med Bjørn Dæhlie på sølvplass.

Kjelde: «Først i løypa – Historia om langrenn i Noreg », Thor Gotaas (2003).