Kvinneprestmotstandar Benjamin Anda ber om økonomisk fallskjerm for å slutte i kyrkja

Hopp til innhold

NRK Møre og Romsdal blei felt i Pressens faglege utvalg 26.04.2023 for denne artikkelen.

Les heile avgjerda her:

Det vekte reaksjonar då det i fjor sommar blei kjent at den unge soknepresten i Giske på Sunnmøre meiner Bibelen ikkje tillet at kvinner er prestar.

No ber han biskopen i Møre om å få ein økonomisk fallskjerm for å slutte. Det går fram av eit brev frå biskopen til soknepresten før jul:

«Om vi forstår deg rett er en slik sluttpakke ment å bli oppfattet som en økonomisk kompensasjon for deg ved opplevd belastning gjennom vedtak gjort av Bispemøtet i 2020».

I dette møtet blei det avklart at mannlege prestar ikkje kan nekte å samarbeide med kvinnelege kollegaer.

Magne Lerø er redaktør og kommentator og seier han aldri før har høyrt om ein prest som ber om ein økonomisk fallskjerm.

– Det er høgst uvanleg. Han har ikkje grunnlag for å krevje kompensasjon for at han vil slutte, slår han fast.

Lerø har sjølv teologisk embetseksamen, har hatt fleire sentrale verv i kristne organisasjonar og fleire gonger skrive om sluttpakkar i næringslivet.

NRK P3 lagde i 2014 ein dokumentar om Benjamin Anda, der han fortalde at han tidlegare har kalla seg ein stolt mørkemann.

Kritisk til omtale

Seinast i helga var Benjamin Anda sett opp som prest under gudstenesta i Giske. Han ønskjer ikkje sjølv å kommentere innhaldet i dialogen med biskopen, men er kritisk til at NRK no omtalar dette.

I brevet frå biskopen går det fram at partane har hatt fleire ulike alternativ på bordet, men verken presten eller biskopen vil seie kva det inneber.

– Eg har ikkje anna kommentar enn at eg synest det er djupt kritikkverdig at brev mellom arbeidstakar og arbeidsgivar vert vidareformidla til pressa, kor det ikkje har noko å gjere og kor saker vert sett ut av sin samanheng, skriv han i ei tekstmelding.

Biskop Ingeborg Midttømme vil ikkje kommentere saka.

– Ut frå personvernomsynet vil eg ikkje kommentere vår kommunikasjon med ein arbeidstakar, seier ho.

Men i brevet frå henne til presten går det fram at ho ikkje ønskjer å betale han for å slutte.

Ho vil heller ikkje svare NRK på om ho synest det er rimeleg å gje sluttpakke til ein prest i hans situasjon.

Den gongen han blei prest, var det delte meiningar om kvinneprestar. I ettertid har Den norske kyrkja slått fast at det ikkje er lov å nekte å samarbeide på grunn av kjønn.

Etterlyser klare rammer

Benjamin Anda tok mesteparten av presteutdanninga ved NLA Høgskolen i Bergen. Avdelingsleiar Gunnar Innerdal har sjølv hatt han som student, men seier han ikkje kjenner hans konkrete situasjon og ikkje kan kommentere den.

Generelt seier Innerdal det er viktig at det er klare og føreseielege rammer for dei som utdannar seg til prestar.

– Kyrkja må i størst mogleg grad la komande prestar vite kva for rammer dei har for tenesta, og vilkåra dersom det skulle bli endringar undervegs, seier han.

Kollegaene vil ikkje kommentere

Benjamin Anda har vore sokneprest i Giske sidan sommaren 2020. Då var det ikkje kvinnelege prestar i kollegiet, men i ettertid har det kome fleire kvinnelege kollegaer inn.

Ingen av dei vil svare NRK på korleis samarbeidet har fungert, men i brevet frå biskopen skriv ho at ho kjenner til at presten samarbeider med sin kvinnelege kollega. Samtidig strekar ho under at han må kunne planlegge og delta i gudstenester saman med både biskopen og kvinnelege kollegaer.

I eit Facebook-innlegg har staben tidlegare skrive at fleirtalet der ikkje deler synet til Benjamin Anda om at kvinner ikkje kan vere prestar.

Forsvarar sluttpakkar i kyrkja

Professor Harald Hegstad ved Menighetsfakultet seier at ein økonomisk sluttpakke kan vere eit akseptabelt verkemiddel. Men han er klar på at Den norske kyrkja ikkje har økonomi til å betale ut store pakkar.

Hegstad vil ikkje kommentere situasjonen til Benjamin Anda. På generelt grunnlag seier han at det kjem til å bli vanskeleg for prestar som ikkje vil samarbeide fullt ut med kvinnelege kollegaer.

– Nei, då trur eg ikkje ein har så lang framtid. Då lagar ein sin eigen praksis som ikkje er i samsvar med det klare standpunktet i den norske kyrkja om at både kvinner og menn skal ha likt høve til å gjere teneste som prestar i kyrkja, seier han.

Foreslår halvt års studieperm

Redaktør og kommentator Magne Lerø seier det er stort underskot på prestar i Den norske kyrkje, og at ein neppe kan vente at dei betalar nokon for å slutte.

Han foreslår no ein permisjon for å løyse floken i Møre.

– Eg vil foreslå at dei gir han eit halvt års studiepermisjon og at han etter den tid finn seg noko anna å gjere, seier Lerø.

Det har vore fleire møte og brev mellom biskopen og presten i haust. Møre bispedømme vil ikkje gje innsyn i desse.

NRK har fleire gonger det siste halvåret spurt Anda om han kan stadfeste at han vil samarbeide fullt ut med kvinner. Han har framleis ikkje svart.

Dette svarar biskopane

I november 2021 stilte vi alle dei 12 biskopane sju spørsmål:

Kor mange prestar anslår du at det er ditt bispedømme som ikkje ønskjer å gjere teneste saman med kvinner?
Kva gjer biskopen for å vere sikker på at desse (eventuelt) faktisk og praktisk samarbeider med kvinner og rettar seg etter vedtaket i fjor haust?
Dersom ein mannleg prest framleis held fast på at han ikkje kan tenestegjere ilag med ei kvinne, kan han då framleis vere vanleg prest i ditt bispedømme?
Kjenner du til om det er nokon som har mist jobben, sagt opp eller endra syn som følgje av vedtaket i fjor haust, som sidestilte kvinner og menn?
Vi kjenner til at lokale prestar på Sunnmøre fortel at dei «ordnar vaktlistene» slik at kvinneprest-motstandarane «slepp» å arbeide med kvinner. Kjenner biskopen til at det skjer i ditt bispedømme?
Kva synest du om ein slik praksis?
Vil du gjere noko for å kome dette fenomenet til livs?

Bjørgvin bispedømme, biskop Halvor Nordhaug:

1. Så vidt eg veit er det tre.

2. Eg har hatt samtalar med dei om dette, og argumentert for å følgje vedtaket, men eg kan ikkje tvinge nokon.

3. Vi tilset ingen som ikkje vil ha full tenestefellesskap med kvinner. Den som allereie var tilsett før vedtaket i fjor haust, får halde fram som prest. Men eg seier at dei må utebli frå ei gudsteneste der dei elles ville ha reservert seg mot å ta imot nattverd frå ei kvinne.

4. Nei.

5. Nei.

6. Det ville ikkje bli akseptert.

7. Det er ikkje aktuelt tema i Bjørgvin (sjå spørsmål 5).

Nord-Hålogaland bispedømme, fung. biskop Stig Lægdene:

1. Anslagsvis 2-3, men det kan også gjelde vikarar som det er utstrekt bruk av her i Nord-Hålogaland.

2. Eg antar dei det gjeld er bedne om å ta det opp med biskopen.

3. Det veit eg ikkje, men eg vil tru at dei ikkje blir tatt ut av teneste.

4. Nei

5. Det veit eg ikkje.

6. Dersom vaktlistene blir endra for å vere tilpassa kvinneprest-motstandarar er det ukollegialt og ein praksis som legitimerer diskriminering av kvinner.

7. Dersom eg hadde vore biskop ville eg avslutta ein slik type praksis. Eg ville også tatt initiativ til at Kyrkjemøtet lagde reglar som gjorde at komande prestar som ønskte ordninasjon, men som ikkje ville samarbeide med kvinner, ikkje fekk ordninasjon. Slike reglar har Den svenske kyrkja hatt lenge.

Borg bispedømme, biskop Atle Sommerfeldt:

– Eg utelukkar ikkje at nokre prestar kan vere motstandarar av kvinner i presteteneste. Men eg er ikkje kjend med at nokre no eller i mi tid har reservert seg mot å delta i gudstenester og nattverdsfeiring med kvinnelege prestar, eller å akseptere kvinner som pastorale leiarar.

Møre bispedømme, fung. biskop Olav Gading:

1. Eg veit ikkje om dette no gjeld prestar i Møre bispedømme.

2. Eg er kjent med at biskopen har hatt samtalar med aktuelle prestar om dette i løpet av det siste året.

3. Dette er det ikkje lenger rom for. Bispemøtet sitt vedtak frå oktober 2020 gjelder fullt ut i Møre bispedømme.

4. Ingen har mist jobben, og eg kjenner ikkje til at nokon har sagt opp på grunn av dette. Eg veit ikkje om nokon har skifta syn på kvinneleg presteteneste, men eg har sett endra praksis.

5. Eg har høyrt at dette har skjedd tidlegare. Eg har ikkje kunnskap om at det skjer no.

6. Det er ikkje rom for dette.

7. Biskopen har hatt samtalar med aktuelle prestar om dette i løpet av det siste året.

Stavanger bispedømme, biskop Anne Lise Ådnøy:

– Hos oss må mannlege prestar kunna samarbeida med kvinnelege prestar. (Ønskjer ikkje svare på spørsmåla)

Agder og Telemark bispedømme, biskop Stein Reinertsen på ferie.

E-post frå bispedømmekontoret:

– Utfrå det vi kjenner til på bispedømmekontoret er det ingen prester i vårt bispedømme som reserverer seg mot å tenestegjere saman med kvinnelege prestar. Vi kjenner heller ikkje til at nokon har slutta på grunn av dette.

Sør-Hålogaland bispedømme, biskop Ann-Helen Fjeldstad Jusnes:

1. Eg kjenner ikkje til nokon i Sør-Hålogaland.

2. Ikkje aktuelt i Sør-Hålogaland.

3. Dersom han ikkje kan rette seg etter dei ordningar som gjeld for presteteneste i Den norske kyrkje, er det ikkje mogeleg.

4. Nei.

5. Nei.

6. I Sør-Hålogaland er det ikkje på nokon måte akseptabelt for ein mannleg prest å nekte å samarbeide med ein kvinneleg prest, og han må følgje det rammeverket som gjeld. Vi kan heller ikkje ha lokale ordningar som undergrev dette.

7. Ja, vere tydeleg ved tilsetjingar, både faste og i vikariat, på det regelverket som gjeld i Den norske kyrkje. Det vil vere heilt uråd for meg å vere med å tilsetje ein prest som ikkje kan akseptere meg som biskop og kan samarbeide med meg på alle område, fordi eg er kvinne. Dette gjeld naturlegvis overfor alle kvinnelege prestar. Eg har avvist ein potensiell vikar på det grunnlaget.

Hamar bispedømme, biskop Solveig Fiske:

1. Ingen.

2. Ikkje aktuelt.

3. Nei, det ville ikkje vore aktuelt.

4. Nei.

5. Nei.

6. Det er ein praksis som er uhaldbar ved at den aksepterer ein dobbeltmoral i kyrkjekvardagen. Eg tenkjer at det er å strekkja arbeidsplanlegginga for langt i tilrettelegging og er ikkje i tråd med Bispedømme sitt vedtak om at det ikkje finst reservasjonsrett inn mot samarbeid med kvinner i presteteneste.

7. Ja, her må det skapast ein felles kultur og forankrast i kollegafellesskapet at ein kan meine kva ein vil, men ikkje ha ulik praksis.

Nidaros bispedømme, biskop Herborg Finnset:

1. Det er ingen av prestane i Nidaros som ikkje ønskjer å gjere teneste saman med kvinner. Ved nytilsettingar er spørsmålet om kollegafellesskap og samarbeid tema på alle intervju. Ein som ikkje kan ha gudstenestefellesskap med sine kollegaer, vil ikkje bli tilsett i Nidaros.

4. Ingen kjende, men etter vedtaket i Bispemøtet i fjor haust har vi hatt eit internt fokus på våre eigne rutinar ved tilsetjingar.

5., 6. og 7.: Ikkje aktuelle.

Tunsberg bispedømme, biskop Jan Otto Myrseth:

1. Ingen.

2. Ikkje aktuell problemstilling.

3. Ikkje aktuell problemstilling. Det har er ikkje aktuelt å tilsette prestar som ikkje kan samarbeide med alle sine kollegaer.

4. Nei.

5. Nei.

6. Eg står fast på Bispemøtet sitt vedtak om at alle prestar må kunne samarbeide med alle sine kollegaer.

7. Ikkje aktuell problemstilling i Tunsberg.

Oslo bispedømme, fung. biskop Anne-May Grasaas:

– Det er ingen mannlege prestar i Oslo bispedømme som reserverer seg mot samarbeid med kvinnelege prestar. Dei andre spørsmåla er difor ikkje relevante for Oslos biskop.

Svar frå preses Olav Fykse Tveit, leiaren for Bispemøtet:

1. Det føreligg ikkje ei samla oversikt over dette, men kvar biskop har god kjennskap til prestar i eige bispedømme.

2. Vi tek det opp jamnleg i fellesskap, og kvar biskop følgjer dette opp i sitt bispedømme. Det er oppnemnt ei koordineringsgruppe for likestilling. Verneombod og tillitsvalgde er også aktivt med i arbeidet for likestilling, mangfald og inkludering.

3. Vedtaket i Bispemøtet i fjor haust slår fast at ein slik reservasjon ikkje er ein rett ein har som prest i Den norske kyrkja.

4. Nei.

5. Eg har ikkje kjennskap til konkrete døme på det. Men i biskopen i kvart bispedømme må ta opp slike konkrete spørsmål dersom dei kjem opp.

6. Alle prestar må samarbeide med kvarandre. Vedtaket i Bispemøtet er eit klart uttrykk for at ein vil bort frå ein slik praksis.

7. Det er eint stadig pågåande arbeid for likestilling og for å skape gode arbeidstilhøve for alle tilsette i kyrkja.

Artikkelen er oppdatert etter publisering. Setninga om at dette er eitt av fleire alternativ er løfta opp i ingress for å tydeleggjere dette poenget i teksten.

Retting: NRK skriv først at Anda då han vart tilsett, starta som prest i ein kyrkjelyd med fleire kvinneprestar. Dette er ikkje rett. Det korrekte er at det ikkje var kvinnelege prestar i tilsett på det tidspunktet, men at det har kome til kvinnelege kollegaer i ettertid. Dette er retta i teksten.

Slik argumenterer dei for og imot kvinnelege prestar

Dei som argumenterer imot at kvinner kan vere prestar, grunngir det gjerne med tekstar frå Bibelen. Her er nokre av dei sentrale bibelversa:

«Eg tillèt ikkje ei kvinne å undervisa eller bestemma over mannen; ho skal vera stille» (1. Tim.2,12)
«...han må vera mann til éi kvinne...» (1. Tim. 3,2)
«Liksom i alle forsamlingar av dei heilage skal kvinnene teia når forsamlinga kjem saman. Dei har ikkje lov til å tala; dei skal underordna seg, som òg lova seier. Men er det noko dei vil læra, så lat dei spørja mennene sine heime. For det sømer seg ikkje for ei kvinne å tala i forsamlinga.» (1. Kor. 14,33)
Det blir gjerne også vist til at Jesus sjølv plukka ut 12 menn som disiplar, ingen kvinner.

Dei som argumenterer for kvinnelege prestar, seier gjerne at dei aktuelle bibeltekstane ikkje kan lesast bokstavleg no til dags og må tolkast inn i den samanhengen dei blei sagt. Frå denne sida blir det gjerne også argumentert med at motstand mot kvinnelege prestar strir med Bibelen sin samla bodskap om kvinner.